Ở Việt nam mỗi ngày có hàng ngàn vụ hình sự, cướp, giết, hiếp, lừa đảo, ăn trộm… nhưng cả nhiều thập kỷ qua, dường như chỉ có hai sự kiện tiêu biểu xảy ra đại biểu cho lương tâm, lại là hai má hồng chân yếu tay mềm. Thật là hiếm hoi. Thật là một cái nhìn toàn thể như một vòm cung úp lên đầu đám đàn ông háo danh từ mấy vần thơ lèo tèo còi cọc trở lên, dấu chữ than sỉ nhục! Nếu để bình bầu và xem xét kỹ lưỡng, hai chị còn đại diện cho bước chân của phụ nữ đầu tiên muốn dẫn dân tộc Việt bước tới cuộc sống Dân sự. Việc này không hề nhỏ, chúng ta buộc phải nhìn nó bằng một cặp mắt học vấn.
Người Việt
rất giống người Trung Quốc hầu như chưa biết đến đời sống dân sự. Đời sống dân
sự được hiểu đơn giản thế này thôi: thường ở chế độ quân chủ thì chỉ có giá trị
thuộc về quyền lực của vua chúa hay chính phủ chuyên chế như quan-quân vua, cán
bộ của vua ăn cơm chúa múa tối ngày, hoặc thư lại sáng cắp ô đi tối cắp ô về.
Quyền dân sự là ngược với quyền đó, mọi người dân được sống, làm giầu, xây đắp
giá trị cho mình và gia đình không cần phải tham dự vào hệ thống công quyền của
nhà nước; và rõ nhất là họ có quyền thành lập hội của mình được gọi là “tổ chức
phi chính phủ” (NGO).
Người Việt
theo người Trung xưa nay đều “học giỏi để làm quan” (học nhi ưu tắc sĩ). Nhà
văn Lỗ Tấn có nói: người Trung Quốc yêu quan lại đến mức, chỉ cần muốn cưới một
cô vợ thì lập tức phải đèn sách, lên kinh đô thi đỗ, rồi vinh qui bái tổ, mới
lấy vợ để “song hỉ lâm môn” – thứ nhất thủ khoa, thứ nhì động phòng hoa chúc.
Có nghĩa là cái chức quan đó mới xứng đáng cho người ta cả vinh quang, cả tiền
bạc, cả oai phong, rồi mới động phòng. Đây có thể coi như công thức hạnh phúc.
Đã là công thức thì người ta làm theo ào ạt. Người ta tìm cách leo lên quan
bằng mọi giá, như Cao Cầu chỉ đá cầu mà cũng luồn lách leo lên cả chức tể
tướng, rồi nườm nượm đi mua chữ, mua quan. Ở Việt Nam mới đây cũng rộ lên nạn
mua bằng giả, rồi quan chức, với mong muốn “một người làm quan cả họ được nhờ”,
và “ăn trên ngồi trốc”… Cái muốn ăn hơn người, ăn trên người đã ăn sâu vào
trong máu của người Việt Nam, mới đây nhiều khoa của trường đại học đã tự chấm
cho nhau những điểm 10 để lấy bằng thạc sĩ. Còn các nhà văn, nhà thơ thì gắp
giải cho nhau đến mức 5 ủy viên của Hội văn học TP.HCM đều nhất loạt lĩnh giải
5 năm văn học, đó hoàn toàn là một sự bỉ ổi thách thức dư luận. Ở Trung ương
tình hình có vẻ khá hơn chăng, chỉ cần hai năm, hơn một nửa ủy viên trong Ban
chấp hành đã giật giải.
Làm quan là
có tất cả. Nhưng làm quan thì phải học. Học chữ Tầu khó lắm, xưa kia có khi cả
huyện mới bói ra một người biết chữ Tầu. Vì thế, biết chữ là mặc cảm tôn vinh
của người Việt. Ở nhiều làng quê và cả thành phố, người ta mua những hoành phi,
câu đối về treo trong nhà như một bằng chứng của sự giàu có hay oai phong. Ngay
cả ở Tầu, giờ vẫn có phong trào tập thể dục viết chữ trên đường phố để thể hiện
cả ước mơ, cả sự mặc cảm sâu xa về chữ nghĩa của mình. Trước thế kỷ 20, người
Việt có đến hơn 90% mù chữ, thất học, nhưng nhờ có phong trào bình dân học vụ,
cũng như chữ Việt là thứ dễ bậc nhất thế giới, có chuyên gia đánh giá, chữ Việt
người khôn học trong 23 ngày, người ngu học trong 3 tháng là có thể đọc và
viết. Có một bằng chứng phổ biến hơn, học xong vỡ lòng xưa kia, hay lớp một
ngày nay, trẻ con có thể cầm bất kỳ tờ báo nào đọc vanh vách. Vì thế chỉ trong
ít năm, con số 90% mù chữ đã đảo ngược thành 90% biết đọc biết viết. Hồi Thơ
Mới, thơ có rất nhiều xích lô, quang gánh đọc thơ là bởi người ta muốn đọc cái
có vần để nhớ mặt chữ.
Có ít chữ
trong tay, từ nông dân đến bộ đội, làm thơ là tiện nhất và nhanh nhất để đổi
đời cũng như cải thiện tầm vóc văn hóa của mình. Để bình xét làm thơ có mấy cái
nhất sau:
1-
Tiện nhất và nhanh nhất!
2-
Nhàn tản nhất! Vừa cầy cấy vừa lẩm nhẩm hay nấu cơm có thể làm thơ.
3-
Lười biếng nhất! Vì có thể đầu tư thời gian đầu thừa đuôi thẹo.
4-
Cải thiện danh phận văn hóa nhanh nhất! Vì chỉ cần một bài thơ lên báo là xong.
5-
Đông đảo người ít học tham gia nhất! Vì thơ có vần, đặc biệt thơ lục bát được
nhiều người truyền khẩu vì chưa biết chữ hay ít học.
6-
Đố kỵ nhiều nhất! Vì quá đông người làm mấy câu vần vèo mang ước mơ thành tài
năng lớn.
7-
Lương tri thấp nhất! Vì lương tri tỉ lệ thuận với học vấn.
8-
Tranh ăn, tranh công danh nhiều nhất! Vì đông đảo người chen chúc nhất.
Tôi đọc
những cuốn sách về nhà nước và pháp luật, tôi thấy các dân tộc họ để ý đến
những vấn đề xã hội, công lý, lập hiến, hay các hoạt động dân sự vì dân vì
nước, so với mấy câu vần vèo của nhiều người Việt, tôi thấy rõ ràng chúng ta
rất ấu niên và bé nhỏ, chẳng khác nào nhà thơ Tản Đà viết:
Dân hai nhăm triệu ai người lớn
Nước bốn nghìn năm vẫn trẻ con
Cách sống
nói chung của người Việt, đặc biệt với những kẻ háo danh là làm sao leo cầu
thang để lên vị trí cao nhất. Nhưng cầu thang leo lên quyền chức, nghệ thuật
lại không trùng nhau, nhiều khi anh leo lên cầu thang quyền chức thì lại tụt
dốc cầu thang nghệ thuật. Triết gia Aristote minh định rằng:
1-
Công chức và quan chức của hệ thống nhà nước là thấp nhất, bởi vì họ chỉ thực
hành việc có tính chất trơn dầu hệ thống.
2-
Nghệ sĩ khó hơn vì họ biết cách chắp cánh cho hiện thực.
3-
Cao nhất là sáng tạo và phát minh, bởi vì người ta thực hiện những giá trị tiến
đến nguyên lý vũ trụ.
Vì thế một
người nghệ sĩ muốn viết văn, làm thơ hay mà leo cầu thang quyền lực, thì là
cách leo cầu thang thấp nhất. Nhưng ở Việt Nam có rất nhiều dạng người này, bởi
lẽ họ còn mang quán tính học hành, có ít chữ, rồi muốn làm quan. Làm quan ăn
trên ngồi trốc được đã quí! Làm vài vần thơ có khổ nhọc gì mà kiếm được
danh thi sĩ càng tốt chứ sao?! Việc bay lên cao giống như con chim vậy. Nhưng
có một văn hào nói “Đỉnh núi cao chỉ có chim ưng và loài bò sát lên tới”. Đúng
vậy, một là luyện thành chim ưng để cất cánh tới đỉnh núi, hai là bám chặt mặt
đất kiên nhẫn bò thì lên đỉnh núi. Nhưng mấy chú chim chuyền cành tưởng rằng
mình đã bay lên phó phòng, rồi thì trưởng phòng, cứ đà tăng tiến sẽ lên trung
ương. Nhưng than ôi đã có chú nào lên được trung ương đâu. Tại sao? Vì lô gic
của việc chinh phục đỉnh núi không giống nhí nhảnh chuyền cành.
Đàn ông, ai
cũng muốn bay lên, rồi chui cao leo sâu vào hệ thống, vậy mà mới đây, Kim Chi
thì từ chối cả giải thưởng của thủ tướng, nhà văn Y Ban thì vừa từ chối khen
thưởng, vừa từ chức ủy viên ban văn xuôi. Hai chị rõ ràng đã làm được cái việc
vô số, thậm chí hầu hết đàn ông nước Việt không làm nổi. Trong khi đàn ông đang
chen vai thích cánh nhích từng phân tiến lên quan chức và giải thưởng, thì có
hai nữ nhi lại thực hiện đường bay khác hẳn. Đường bay đó rõ ràng không tìm
cách bay lên gầm ghế mà muốn bay thẳng lên đỉnh cao khao khát nhân phẩm và giá
trị đích thực của con người. Theo thành tựu mới nhất của môn nhân bản, nếu lấy
mẫu AND trong nước bọt của hai chị, tôi tin rằng nó còn nhiều cao quí hơn máu
kiêu hãnh của vô số đàn ông vẫn đang chen chúc và bu đầy dưới gầm ghế. Có một
phương ngôn nổi tiếng rằng “có khi hòn đá bị loại ra lại trở nên hòn đá góc
tường”. Cứ xúm xít quanh ghế cấp trên đi, cứ gắp giải thưởng vốn mậu dịch cho
nhau đi, liệu toàn bộ giải thưởng đó có đủ khí phách và vinh quang như hai bãi
nước bọt của đàn bà? Than ôi, còn nỗi nhục nào của mày râu ê chề hơn???!!!
22/01/2013
NHÀ VĂN NGUYỄN HOÀNG ĐỨC
No comments:
Post a Comment