“THÀNH PHỐ ĐI VẮNG” CỦA NGUYỄN THỊ THU HUỆ - GIẢI THƯỞNG HNV: ĐƠN SƠ, NHIỀU LỖI, NHẠT NHÈO/ CŨ CÀNG CON CÓC LỘN LÈO VĂN CHƯƠNG

Truyện lạnh lùng vô cảm nhất là truyện Trong lúc ăn một bát phở gia truyền.

Tác giả cứ tả cho cái khoải khẩu của mình đã đời. Ăn phở gầu, xào thịt thăn, nước dùng phải có nước mắm cá cơm thêm vào cho ngọt, tí nước xít đích cà cuống, cô gái lo sợ mất túi da đắt tiền, lo bọn cướp chuyên giết người cướp của bên cạnh mà không đau xót mình đã xơi tái thi thể của người bạn kéo cày, người bạn trị âm tri kỷ muôn đời của nông dân. Con người đang ngốn ngấu bao nhiêu thi thể của bạn nhà nông của mình. (Phiên chợ Giát – Nguyễn Minh Châu.)
Một việc xưa nay chưa từng có
Anh xơi tái muôn loài ăn cỏ
Mà chiều nay lại nổi tuyên ngôn
Anh với chúng bạn bè gắn bó!
(Vô đề - Đỗ Hoàng)

Nguyễn Thị Thu Huệ và đại diện NXB Trẻ

THÀNH PHỐ ĐI VẮNG: CŨ, ĐƠN SƠ, NHẠT NHẼO, LÃNH CẢM, NHIỀU LỖI

Tập truyện ngắn Thành phố đi vắng của Nguyễn Thị Thu Huệ do Nhà xuất bản Trẻ in và nộp lưu chiểu quý II năm 2012, gồm 16 truyện ngắn như tên gọi đặt dưới tựa đề.

Tôi đọc Nguyễn Thị Thu Huệ cách đây hơn hai thập kỷ với truyện Hậu thiên đường. Truyện nhẹ nhàng sâu lắng in trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Nghĩ rắng tác giả trẻ này sẽ đi xa. Sau đó đọc thêm truyện ngắn Ngoại hay Ngoại ơi gì đó thì tôi hoàn toàn thất vọng.

Rồi biết được tiểu sử tác giả. Tác giả không phải xuất thân trong gia đình danh gia vọng tộc nhưng cũng là gia đình trí thức nổi tiếng, đời sống ổn định, công việc của tác giả cũng có thu nhập, yên tâm hưởng phú quý, thì tôi tin điều tôi thất vọng là đúng. Từ đó không bao giờ đọc Nguyễn Thị Thu Huệ nữa.

Không ai muôn mình khổ, cũng không ai muốn nhà văn khổ để viết văn. Ngôi đền văn chương thiêng liêng ai vào cũng được. Cổ nhân đã từng nói văn chương như cái chợ, ai cũng vào được và ai cũng ra được. Có ai cấm ai đâu.

Anh đi đâu?
Hỡi thông minh, sức mạnh
Vào trái tim đang yêu
Anh đi đâu?
Hỡi nỗi buồn, bất hạnh?
Vào traí tim đang yêu!
(Gam za tốp)
 Nhưng: Văn buồn mới hay
(Viên Mai)

Trong văn học, chỉ những gì trải qua và chịu đau khổ mới hay được (E Gong cua )

Mặt lúc nào cũng phởn phơ thịt mỡ, hơn hớn như cô gái hát xướng, như tiểu thư đầy đủ, lòng thì nguội lạnh như sắt tôi và những “nhiệt tình xuống quá độ âm” (Chế Lan Viên) thì văn chương làm sao rung cảm được.

Khác với nhiều tác giả thường né tránh hiện thực đương đại, quay viết về các điển tích lịch sử để trốn cường quyền bạo lực của chính thể đương nhiệm, giữ an toàn sinh mệnh vật thể và sinh mệnh chính trị cho bản thân, cho gia đình, dòng tộc của mình, thì Nguyễn Thị Thu Huệ viết về trực diện cuộc sống hôm nay, bối cảnh là một thành phố đã được đô thị hóa từ lâu.

Những chuyện chỉ xoay quanh là làm gái, đua chó, trốn chúa lộn chồng, thất tình, gái điếm lấy trộm cướp giết người, hiếp dâm, ăn uống, phim ảnh, pha một tí toan vẽ, bột màu…

Nói chung truyện không ra truyện, phóng sự không ra phóng sự, hồi ức không ra hồi ức (Câu chuyện đại chiến, Coi như không biết, Phòng chiếu phim số 9, Chủ nhật được xem phim hoạt hình, Của cha, của con những cành vạn niên thanh, Thu xếp cuối đời). Vấn đề đặt  ra để giải quyết quá cũ. Ngay cả báo chí đã nói, đã viết quá nhiều mà bào chi viết và nói hay hơn rất nhiều.

Truyện cũ kỷ và lộn xộn nhất là truyện X- Men có mùi trường đua. Nội dung truyện không mới. Truyện nói về một cô làm gái (gái đĩ) yêu và lấy một tay giết người, nuôi chó (giặc cỏ) rồi về sống với nhau.

Chàng nuôi chó và giết người loại giang hồ hảo hán có hẳn một trang trại chó và một nghĩa địa chó. Số chó lên tới 53 con. So với đàn chó Lê Lợi 353 giao cho Nguyễn Xí trông coi lúc thuở hàn vi thì ít hơn 300 con, song ở một thành phố biển đàn chó này cũng đáng kể. Chàng nuôi chó, giết người đặt tên mỹ miều cho nó: Hoàng Gia, Chiến Phong, Đại Gia, Trường Sinh, Bất Tử. Chàng được phết qua một tinh thần thể thao cho bớt mùi chó, biết tổ chức cuộc đua chó theo thời thượng để trục lợi.

Còn nàng thì làm điếm phố biển Vũng Tàu nhưng biết 5 ngoại ngữ ở mức độ giao tiếp: Anh, Nga, Hàn Trung, Pháp. Thân thế, sự nghiệp, hoàn cảnh éo le, ước mơ đổi đời kết thúc là làm gái!

Vấn đề này cũ như trái đất. Trà hoa nữ (Pháp), Sống lại (Nga), Kim Vân Kiều truyện (Trung Quốc), Kinh thánh…đã viết lâu rồi.  Đáng ra thôi thì bình cũ rượu mới, nhưng rượu ở đây càng cũ mèn hơn. Cũ hơn ba trăm nước:

Nhưng rồi cướp phá giành tranh
Đôi bên giặc cỏ thập thành thanh lâu
Có gì đạo đức cao sâu
Một bầy mọi rợ từ đầu đến đuôi!
(Kiều Thơ – Đỗ Hoàng)

Đọc truyện này, tôi phải đọc đi đọc lại sợ mình không hiểu tác giả nói gì. Nó giống như loại thơ Vô lối ,tắc tỵ bầy giờ. Đọc mà thưởng thức không sao, đọc mà viết thì phải soi kỹ. Cái tên X-Men đã rất Tây rồi nhưng Tây Men hay Tây woman? (đàn ông hay đàn bà vì bây giờ nạn đồng tính đã sang xứ da vàng mũi tẹt). Đọc đoạn vào bài: (chấm câu). Tiếng của X- Men và nàng đi nửa đoạn đường quật rẽ phải, chạy về phía sân vận động sáng đèn. (chấm câu), (trang 6 – 6 dưới lên – Thành phố đi vắng). Tôi biết X- Men chắc chắn đàn ông. Vì trong tập truyện có những đôi đồng tính gái cũng xứng chàng nàng nên người đọc rất dễ lẩn lộn.

Đọc đến đoạn sau: (chấm câu) . X- Men vẫn nhìn chằm chằm con số 5, thật thà đáp như thể nàng định nướng mấy cái đùi chó lên ăn thật. (chấm câu), (trang 7  - 9 dưới lên – truyện đã dẫn). Theo câu ngữ pháp tiếng Việt thì đã đủ nghĩa sau dấu chấm. X – Men đích thị là người ta lầm đàn bà trăm phần trăm!

Đọc tiếp: Nàng năm xuống bên X-Men, không ôm, không rúc cái xương sườn đầu tiên xuống dưới cái bờ ngực rộng…Mọi thứ ở  X - Men đầy, như đưới làn da là một chất khí đặc bơm căng. (trang 16 – 3 dười lên – truyện đã dẫn). Thì X-Men là đàn ông.

Đọc truyện này như đánh đu với xiếc!

Truyện trên chất lượng nội dung, nghệ thuật rất thấp.

Trong tập truyện ngắn có nhiều chuyện nói về đôi lứa sống thử nhiều năm không hợp nhau, chán nhau, rồi chia tay, rồi ăn năn, rồi dằn vặt. Điển hình là truyện Chúng ta cần suy nghĩ về chuyện này. Đây là một mẩu không ra truyện ngắn, không ra mẩu phóng sự, cảm văn không ra cảm văn. Nội dung là cô Hân, kỹ sư dựng phim sống với người tình 8 năm, sống chiu rúc không hôn thú, không làm đám cưới, làm bữa cơm mời bạn bè,, người thân. Sống thử một thời rồi chán nhau và chia tay. Cô gái bỏ vào Sài Gòn nhớ lại mối tình tang, sám hối.

Nhạt nhẽo vô cùng.

Chuyện như một bài báo của tất cả mọi tờ báo công khai hôm nay nếu có trang văn hóa xã hội đều đưa lên được. Báo chí còn phản ảnh hay hơn huống gì một tác phẩm văn học, nhất là truyện ngắn. Tác phẩm không đem lại điều gì mới về nội dung, nghệ thuật mà còn làm nghèo đi nôi dung nghệ thuật thì làm sao phản ánh bộ mặt thời đại, không làm cho cành hoa văn học nước nhà vốn héo queo, sâu gặm thêm một tí hương sắc gì mà còn lấy nọc như nọc ong châm cho nó thui chột thêm thì thật có lỗi.

Bí quyết của một kiệt tác là làm cho bộ mặt nhân loại thêm phong phú và khả kính hơn.
(Sứ mệnh văn nghệ - Cammus)

Truyện ngắn cố kéo dài ra như truyện vừa là truyện Cú mèo và rượu hoa. Truyện này cũng là một trong những truyện nhạt nhẽo. Truyện kể về đôi vợ chồng Sim và Mừng về ở làm công cho nhà ông Nhân đã từng du học nước ngoài, bỏ vợ bỏ con ở nhà chuyên tâm nghiên cứu khoa học. Cô vợ không chịu nổi cảnh cô đơn đã nhảy lầu tự tự. Để nuôi con trai thơ dại, ông Nhân lấy vợ mới. Vợ mới sinh lực dồi dào cặp bồ và cắt gân chân chồng, khiến ông Nhân nằm liệt. Nghe tin ấy, vợ chồng đứa em ở nước ngoài về đòi chia tiền bán nhà. Nhưng nhà ông Nhân đã làm giấy cho vợ chồng Sim Mừng rồi. Ông Nhân chưa chết, hai vợ chồng người em phải trở lại nước ngoài và chết thảm ở quê.

Chuyện kể dài lê thê, cũ kỹ, rời rạc, vô cảm, vô hồn, không có gửi gắm một thông điệp gì

Truyện ngắn là một giọt nước mà không có nó không thể có đại dương. Theo tôi hiểu toàn bộ truyện ngắn là một bức khảm lớn lao về thời đại. Với những mảng tường như nhỏ bé nhưng nó góp phần làm tấm chân dung hoàn chỉnh.
(Ai ma tốp)

Truyện lạnh lùng vô cảm nhất là truyện Trong lúc ăn một bát phở gia truyền.

Tác giả cứ tả cho cái khoải khẩu của mình đã đời. Ăn phở gầu, xào thịt thăn, nước dùng phải có nước mắm cá cơm thêm vào cho ngọt, tí nước xít đích cà cuống, cô gái lo sợ mất túi da đắt tiền, lo bọn cướp chuyên giết người cướp của bên cạnh mà không đau xót mình đã xơi tái thi thể của người bạn kéo cày, người bạn trị âm tri kỷ muôn đời của nông dân. Con người đang ngốn ngấu bao nhiêu thi thể của bạn nhà nông của mình. (Phiên chợ Giát – Nguyễn Minh Châu.)

Một việc xưa nay chưa từng có
Anh xơi tái muôn loài ăn cỏ
Mà chiều nay lại nổi tuyên ngôn
Anh với chúng bạn bè gắn bó!
(Vô đề - Đỗ Hoàng)

hay:

Thịt dưới giường miếng to, miếng nhỏ

 Gan trên bàn miếng đỏ, miếng đen

Người người húp húp chen chen

Nhai chưa kịp nuót ho hen tuôn tuồn...

Chỉ mình tôi nước mắt tuôn,

Mình tôi vác cuốc đi chôn xương bò!

(Vè Dân gian)

Truyện cuối sách Thành phố đi vắng vừa lấy tên đặt cho tập truyện ngắn là một hồi ức hơn là truyện ngắn. Tác giả kể lại hồi ức của một cô gái đã từng sống, học tập, yêu một chàng trai nước ngoài là người Thụy Điển ở một thành phố lớn. Nàng trở về chốn xưa thì thành phố đã thay đổi. Không phải thay đổi tốt lên mà thay đổi xấu đi. Kỷ niệm chí còn phôi pha trong hồi ức. Chốn cũ quá xa lạ, trống trải cô đơn và nàng bị tâm thần, đi đến quyên sinh.

Nó không có cái gì điển hình, không có tình tiết làm cho độc giả rung động, cảm thương. Nó lạnh lùng, trống vắng của sự vô cảm, vô tình người viết.
  Trước hết, anh phải làm cho tôi cảm động, kinh hoàng đê mê, hoặc anh phải làm cho tôi sợ hãi, rơi lệ hay căm hờn.
                        (Bê Se)
  Cả tập truyện ngăn Thành phố đi văng không làm ai mảy may ép được mắt ai són ra vài giọt gọi là chia sẻ!

Vể nghệ thuật Thành phố đi vắng không mang lại điều gì mới.

Tác giả chỉ thay khi hỏi và đối thoại không xuống dòng, viết liền tù tì, ai hiểu thế nào thì hiểu. Cứ đọc theo văn bản. Điều này nhiều người đã làm và lâu lắm rồi. Ở bên Tàu người ta viết từ phải qua trái không xuống dòng. Thơ người ta cũng viết liền một mạch như văn xuôi. Đối thoại không chấm hai châm, không xuống dòng:

 Bác sỹ tần ngần ngần “Làm việc với bệnh nhân tấm thần là nghề mấy chục năm của tôi. Nhưng trường hợp chỉ nói độc một câu thế này chưa thấy”. Chồng cười gằn “Đấy là câu cuối cùng của nó nói điện thoại với tháng bố. Khi nhìn thấy người bị giết ở phòng số 9, nó điên luôn nên chỉ nhớ một câu ấy”.
(Trang 146 - 6 trên về - Phỏng chiếu phim số 9)

Rồi chấm câu lung tung, vô tội vạ:

Nhà rộng nhưng ba người nằm chung. Dương nằm ngoài, sát tường. Đến Luyến. Tân chặn ngoài cùng. Khi ngủ. Tự động có luật bất thành văn, người ngoài úp mặt vào lưng người trong. Gọi là thế úp thìa.”…
(Trang 41 dòng 2 dưới lên – Sống gửi thác về)

Hay:

(Chấm). Lẩm bẩm. Thì đấy. Cái bọn nhắn tin vào điện thoại đòi nợ em đấy. Cái gì thì cho qua. (Chấm)  (Truyện đã dẫn)

Lấy vật vô tri động vật hóa hoặc nhân cách hóa nó lên một cách không phải lối: Thành phố đi vắng (Tường chợ đi vắng, tường chợ đi họp, Tường chợ đi buôn, Thành phố đi mát xa, Tường chợ đi nhảy đầm…) nghe nó không vào thế nào.

Thành phố đi vắng là một tập truyện ngắn chưa đạt trung binh.
       
Vậy có thơ rằng:

THÀNH PHỐ ĐI VẮNG

Đơn sơ, lạnh lẽo, nhạt nhèo
Cũ càng con cóc lộn lèo văn chương!


Hà Nội ngày 24 – 2 – 2013
Rằm tháng giêng 2013, Quý Tỵ

NHÀ THƠ ĐỖ HOÀNG