- Thưa nhà thơ Đỗ Doãn Phương, nhiều người tỏ ra khá bất ngờ khi một trong những giải thưởng của Hội Nhà văn năm 2011 thuộc về "Hoan ca" của anh - một cây bút trẻ khá "ẩn dật" trong việc làm thơ. Về phía mình, anh có thực sự bị bất ngờ?
+ Có lẽ tôi mới là người cảm thấy
bất ngờ nhất khi trong danh sách giải có tên mình. Thực lòng mà nói, ai làm
văn, làm thơ cũng nghĩ văn thơ mình là hay, là "nhất". Tôi cũng thế,
nhưng tôi rất biết rằng với tuổi đời, tuổi nghề, với bề dày sáng tác của mình
còn chưa thấm vào đâu như thế, thì có nằm mơ cũng không nghĩ mình lại đoạt giải
của Hội Nhà văn Việt Nam, và tiếp theo là giải thưởng của UBTQLHCHVHNTVN để trở
thành một "cú đúp".
Tôi luôn nghĩ mình là người sáng tác
a-ma-tơ, là người viết văn ở "chiếu dưới", và hơn nữa, với những ồn
ào quanh tập thơ trước của tôi (Những ngọn triều nhục cảm) ở vòng chung kết
Giải thơ Bách Việt, tôi còn nghĩ mình vô hình trung đã bị xem là tác giả
"thời thượng", với những sáng tác có phần gây sốc. Nhưng thực ra, từ
tập thơ đầu tay mang tên "Ánh chớp" đến "Những ngọn triều nhục
cảm" rồi "Hoan ca", tôi luôn đặt ra cho mình những tiêu chuẩn
"cổ điển" về thơ.
- Không nhận mình là người làm văn
chương chuyên nghiệp, nhưng với việc đoạt một lúc 2 giải thưởng lớn về thơ với
"Hoan ca" và trước đó là lọt vào chung kết Giải thưởng Thơ Bách Việt,
hình như anh đang khiến những người làm văn chương chuyên nghiệp... chạnh lòng?
+ Một nhạc sĩ nổi tiếng từng biểu
diễn trong các dàn nhạc lớn của thế giới có lần nói với tôi rằng: Các cuộc thi
âm nhạc thường là dành cho sinh viên và những người mới bắt đầu vào nghề. Còn
những người hoạt động âm nhạc chuyên nghiệp thì không đánh giá bằng những giải
thưởng mà đánh giá qua sự xuất hiện của họ trong các khán phòng lớn, các chương
trình biểu diễn đẳng cấp…Tôi không nghĩ rằng, người đoạt giải văn chương trong
năm sẽ là người sáng tác hay nhất trong năm đó, bởi những người làm văn chương
chuyên nghiệp còn những thang giá trị khác để đánh giá tác phẩm của họ.
- Anh có nghĩ rằng, xu hướng hướng
về lực lượng trẻ, trẻ hóa đội ngũ những người viết văn của Ban Chấp hành Hội Nhà
văn khóa này đã khiến "Hoan ca" của anh có phần được... ưu ái hơn so
với một số nhà thơ khác?
+ Tôi cũng nghĩ như thế, và
tôi thấy mình thực sự may mắn vì có lợi thế là tuổi trẻ. Tuy nhiên, xét một
cách công bằng, thì người viết trẻ cũng rất nhiều chứ - ít nhất có thể kể tới
trên 100 đại biểu vừa dự Hội nghị viết văn trẻ hồi tháng 9 năm ngoái. Nhưng
cuối cùng thì tôi lại được chọn.
- Giải thưởng thường niên của Hội
Nhà văn Việt Nam hay UBTQLHCHVHNTVN đều là các giải thưởng không thể
"đùa" được. Có trong tay những giải thưởng văn học uy tín, có thể nói
là... danh giá như thế, nhiều người cho rằng, đó là những giá trị "mở
đường" để Đỗ Doãn Phương gia nhập đội ngũ những người viết văn chuyên
nghiệp bằng cách trở thành Hội viên Hội Nhà văn trong thời gian tới. Vậy việc
vào hay không vào Hội Nhà văn Việt Nam có quan trọng với việc sáng tác của anh
không?
+ Tôi nghĩ rằng được trở thành
Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam là một điều quan trọng với tôi. Cũng như khi tôi
làm báo, tôi trở thành Hội viên Hội Nhà báo Việt Nam sau một thời gian làm báo
một cách chuyên nghiệp. Tôi hiểu rằng Hội không thể sáng tác thay được cho bất
cứ ai. Và trong các hoạt động mang tính cá nhân, thì sáng tác là lĩnh vực mang
dấu ấn cá nhân nhất, độc lập nhất và cũng cô độc nhất. Thế nhưng, môi trường
sáng tác và các sinh hoạt nghề nghiệp cũng rất quan trọng, nó sẽ thúc đẩy mình
làm việc một cách chuyên nghiệp hơn. Tôi cũng nhận thấy rằng trong khi một số
người "liều chết" để xin vào Hội, thì cũng có một bộ phận, nhất là
một số người viết trẻ, muốn "thể hiện mình" theo cách… "bất
cần" các hội hè. Tôi nghĩ, cả hai thái cực đó đều có phần thể hiện sự
thiếu tự tin.
- Cha anh - nhà văn Đỗ Doãn Quát đã
từng kể rằng khi hay tin mình trở thành Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông đã
phấn khởi đến mức không ngủ được, cả đêm trước ngày ra Hà Nội dự Lễ kết nạp Hội
viên mới cũng vậy. Ông đã nói với anh điều gì khi hay tin con trai mình đoạt
giải thưởng của Hội Nhà văn?
+ Tất nhiên, bố tôi rất mừng, thậm
chí ông còn nói vui rằng: "Mày nên nghỉ làm báo, từ chức quan "lục
phẩm" của mày đi để mà tập trung vào sáng tác". Với ông, đạt được một
thành tích nào đó trên văn đàn đáng giá hơn mọi thứ danh lợi trên đời.
- Kể từ khi xuất bản tập thơ đầu đến
nay, anh thấy chính mình và thơ mình đã thay đổi thế nào?
+ Triết gia nào đó nói rằng hành
trình của tinh thần con người là từ con lạc đà rồi như con sư tử, sau rốt trở
về là đứa trẻ. Khi ở tuổi đôi mươi, đọc rộng ra kiến văn của thế giới, tôi cũng
muốn bắt chước để chuyển tải những tư tưởng cao siêu. Nhưng rồi may mắn, tôi
sớm nhận thấy là mình không nên vay mượn ai, ở đâu, mà hãy quan sát cuộc sống
của chính mình và viết một cách giản dị nhất về nó. Thay vì đi đọc các cuốn
sách cao siêu, từ mấy năm nay tôi đọc về "gốc". Đó là những thứ ca
dao tục ngữ, dân ca, truyện thơ, lời tang ma…của người Kinh, người Mông, người
Thái. Mỗi tháng hai lần lên cúng gia tiên, tôi đọc tỉ mỉ cả những bài khấn và
ngạc nhiên nhận thấy ở đó những giá trị tinh túy, sơ khởi và khát vọng được dồn
nén từ ngàn đời nay…
- Anh quan niệm thế nào về thơ? Đâu
là "bến đỗ" trong hành trình tìm đến thơ của Đỗ Doãn Phương?
+ Tôi nhớ nhà thơ Nguyễn Quang Thiều
có lần nói đại ý rằng, làm thơ không phải là lúc say sưa, lảo đảo, bồng bềnh
trên mây, mà là lúc tinh thần mình lạnh toát, để cả thế giới đi qua mình. Cuộc
sống hàng ngày để lại cho chúng ta rất nhiều cảm xúc. Tâm trạng của chúng ta
như những đám mây biến chuyển liên tục, và khi uống hai chén rượu vào, chúng ta
có nhu cầu giãi bày với tất cả thiên hạ về những muộn phiền của mình. Nhưng thơ
phải là điều gì đó ngộ ra giữa dòng tâm trạng miên man, và rồi chính nó sẽ cứu
ta thoát khỏi trạng thái hỗn loạn ấy. Và như thế, tôi không xem thơ là một nhu
cầu giãi bày với bất cứ ai, kể cả với người phụ nữ mà tôi viết về họ. Có chăng
thơ là sự giãi bày với Đấng Tối cao về cuộc sống của mình và khao khát được bất
tử như Ngài.
- Anh nghĩ thế nào khi có người nhận
xét anh đang bị ảnh hưởng bởi "cái bóng lớn Nguyễn Quang Thiều"?
+ Tôi cho rằng "cái bóng lớn
Nguyễn Quang Thiều" mà bạn nói đang đổ lên nhiều thế hệ người làm thơ sau
ông chứ không riêng gì tôi. Và tôi nghĩ rằng tôi bắt buộc phải hiểu ông trước
khi có thể viết một cái gì đó của riêng mình. Một nhà thơ khác, tôi cảm thấy đổ
bóng lên mình nhiều nhất đấy là Baudelaire, bậc thầy của chủ nghĩa tượng trưng.
Thậm chí tôi nghĩ rằng, nếu tôi không tình cờ đọc Baudelaire hồi đó thì tâm hồn
tôi sẽ không được nới rộng suy tưởng và ngòi bút tôi không thể diễn đạt được
những hình tượng nảy ra trong đầu mình.
- Thế hệ của Đỗ Doãn Phương cùng với
những cây bút trẻ khác đang được kỳ vọng là sẽ làm nên một diện mạo mới của văn
học Việt Nam trong thập niên tới đây. Anh nghĩ sao về sự "lạc quan"
này?
+ Từ khi cầm bút đến giờ, tôi luôn
có suy nghĩ rằng, tôi sẽ chẳng thể đại diện cho ai ngoài chính bản thân mình.
Cuộc sống của tôi là đáng giá nhất. Từ cuộc sống đó tôi sẽ có "nguyên
liệu" để sáng tác. Và cứ thế thôi, cuộc sống của tôi đi về đâu, sáng tác
của tôi sẽ đi về đó. Tôi không nôn nóng, thúc giục bản thân mình, không đặt ra
cho mình những trách nhiệm. Tôi chỉ tin rằng nếu các bạn trẻ cùng trang lứa với
tôi, và cả lứa liền trước, liền sau đó, đều tận tụy với cuộc sống và sáng tác
của mình, thì nhất định sẽ làm nên một diện mạo nào đó cho nền văn học nước
nhà.
- Năm 2011 với Đỗ Doãn Phương quả là
một năm có nhiều niềm vui lớn, với một người trẻ như anh thì thật đáng...
ngưỡng mộ. Đúng là "song hỉ lâm môn": trở thành Phó Tổng Biên tập Báo
Thể thao và Văn hóa và đoạt giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam. Bận rộn bởi
công việc làm báo thông tấn liệu có khiến anh trở nên "lạnh nhạt" với
thơ?
+ Làm báo và làm văn cũng như
"đời" và "đạo". Sống tốt đời, đẹp đạo là phương châm của
tôi. Nếu như công việc làm báo thông tấn đòi hỏi phải khách quan, khoa học,
chuẩn mực thì việc sáng tác đòi hỏi phải tận hiến cuộc sống riêng tư của mình
tới tận cùng. Tôi chỉ rơi vào cảm giác "nhạt nhẽo" với thơ khi không
còn mặn mà với cuộc sống này nữa. Và điều đó chắc là còn xa lắm! (cười).
- Xin cảm ơn nhà thơ Đỗ Doãn Phương
về cuộc trò chuyện này!
Hà
Anh
No comments:
Post a Comment