Ở trang 481 - “Lời phụ ghi bên bản thảo tập thơ chưa
hoàn thành” - tuyển Thơ Dương Kiều Minh có viết: “Cảm giác này rất thật và mạnh
đến nỗi, hiện tôi chưa có cách gì để hoá giải được chúng và trả lời cho rành
rọt sáng tỏ câu hỏi: “Những bài thơ đã được viết là bởi lực thôi thúc và quyến
rũ từ đâu?”. Ngay cả bài thơ tôi vừa viết chưa ráo mực, cũng chưa có thể trả
lời một cách khúc chiết về câu hỏi đó. Thi ca là một cái gì ở ngoài ta, bao
trùm quanh ta? Hoặc nó ở quanh ta, trong sâu thẳm cõi lòng? Tôi đồ rằng “Thi ca
nằm ở những khoảng trống” trong thế giới của con người”.
Đọc thơ Dương Kiều Minh và những suy ngẫm như trên,
tôi bật ra ý: đây chính là “vấn đề” đau đáu nhất mà thơ anh hướng tới. Và tôi
xin rút tít bài viết về thơ anh ngay từ gợi mở này.
 |
| Nhà thơ Dương Kiều Minh (thứ ba, trái sang) |
Tôi được biết và được đọc thơ Dương Kiều Minh khi anh
cùng nhóm thơ Sông Đà - Hoà Bình “xuống núi” hoà mình vào không khí thơ Thủ đô
và cả nước. Tuy nhiên, tôi thấy lạ về anh và thơ anh. Con đường khởi nghiệp và
dựng nghiệp công chức Văn - Sỹ của anh hình như luôn suôn sẻ cùng sự tự học -
tự vượt lên rất nhiều. Có phải thế chăng mà ở vị thế một Nhà thơ, Dương Kiều
Minh luôn có phong thái sống đĩnh đạc, khiêm nhã của một cán bộ văn hoá có nền
tảng. Trong đời sống và đời viết Dương Kiều Minh luôn ý thức học hỏi,
trau dồi kiến thức không mệt mỏi. Anh ưa đời sống vận động, chan hoà giao lưu
bạn bè văn chương
một cách nhân hậu trong sáng.
Ngoài sáng tác thơ, anh còn nghiên cứu và
viết tiểu luận - tuỳ đàm văn chương một cách nghiêm ngắn và chừng mực. Anh
tìm hiểu về người xưa, bình phẩm về lịch sử và mê đắm vẻ đẹp văn hoá
truyền thống. Nhưng nặng lòng, thôi thúc suy tư nhất, lãng đãng mơ tưởng nhất
là dành nỗi niềm thơ hướng về những khoảng trống trong lòng, trong đời.
Bao nhiêu nỗi niềm, bao nhiêu tình - ý, anh đều mong bộc lộ qua thơ. Có thể do
duyên cớ đầu đời thích đọc, thích tìm hiểu văn học Trung Hoa cổ - cận đại, mà
hồn thơ anh có chất liêu trai mà thôn dã, cổ điển mà tươi mới, chi tiết mà gợi
- tả, nhỏ - tĩnh mà xao động… Và, vượt lên những cảm niệm về tâm trạng, về hình
ảnh thơ ấy là một ý niệm, một tư tưởng thao thiết về Con Người và thời đại với
những cung bậc của sự tồn vong vĩnh hằng. Tinh thần thơ ấy có không khí
Đường - Tống một chút nhưng rõ tình quê Việt, chất Việt: trọng tình mà cam
chịu, vong thân không vong bản, mơ mộng xa gần nhưng gia tộc - cố hương vẫn là
trên hết. Chẳng hạn, có một khổ thơ lục bát thuần Việt mà mộng mị mê hoặc, mà
bâng khuâng chất Hàn sỹ:
Trong mưa có một ngôi đền / và mưa từng ngón buông
mềm mái tây
và mưa từng ngón ngón gầy / len len rây rẩy bàn tay
gượng gàng.
- Trong mưa, tr37.
Trước khi thích thơ Dương Kiều Minh, tôi yên tâm với
một nhận thức về thơ (đã đọc được ở đâu đó): Thơ hay dễ thuộc và như một câu
chuyện dễ kể lại…Vâng, tôi thường kể về các bài thơ hay như vậy
thật. Đến khi được tiếp cận kỹ càng với các văn bản thơ Dương Kiều Minh thì
trong tôi có sự xao xuyến nhận thức cũ. Thơ Dương Kiều Minh và một số thi sỹ
khác chưa hẳn là một câu chuyện, chưa hẳn là một áng văn dễ đọc và dễ thuộc
lòng. Nhưng thơ ấy chìm vào tâm chí vấn đề thơ, tình - ý thơ. Hồn cốt
thơ ấy ám ảnh và sáng mãi trí nhớ. Đấy là thơ hay.
Nhiều bài thơ của Dương Kiều
Minh thoảng nhẹ như hởi thở buổi xuân sớm; như chợt nhớ, khẽ reo lên điều gì
định nói, chợt thôi; như tâm trạng định giãi bày lại ngừng; như một cảnh đẹp
phố núi lộ ra sau mây tan, nhưng lại vụt hết khi ùn ùn một đám mây mờ kéo đến;
như một ấm áp vòng tay thật chặt mà không phải nói thêm gì… Tuy thế, cũng có
một số bài, Dương Kiều Minh “cho nói” nhiều hơn. Khi ấy, đã nói nhiều thì tố
chất của thơ, vấn đề của thơ sợ cũng bị ảnh hưởng mờ đi.
Tư duy người làm thơ (hay ở hầu hết người làm văn chương nào)
cũng thường chịu ảnh hưởng từ nền văn chương - văn hoá lớn nào đấy, hoặc ít ra là
văn hoá và phong cách của những tác gia nào đấy, miền đất nào đấy. Đọc thơ
Dương Kiều Minh, tôi thấy lối thơ anh gần gũi với tâm hồn Nho Giáo thuần chất.
Chợt nhớ tới một nhận định của Nhà văn hoá Phan Ngọc
trong công trình Tuyển thơ Đỗ Phủ. Ở Lời đầu sách, Phan Ngọc viết: “Sự
phê phán của Đạo Giáo thường dẫn tới nông dân khởi nghĩa. Sự phê phán của Nho
Giáo chỉ dẫn tới những trào lưu nghệ thuật đặc sắc”. Có phải thế, mà tâm
hồn Dương thi sỹ luôn thao thức bởi những thôi thúc nghệ thuật thi ca. Anh luôn
muốn làm một cái gì đấy, một điều gì đấy bởi vẻ đẹp quyến rũ của
Con Người và Thi Ca đang hao khuyết, đang có những khoảng trống cần được khoả
đầy.
Phù Ninh, tháng 3/2012
NGÔ KIM ĐỈNH
No comments:
Post a Comment