HOÀNG LỘC: “CÂY ĐỜI TA GÃY HẾT NHỮNG NGỌN TÌNH PHÙ VÂN”

Viết về thơ Hoàng Lộc thì phải nói đến thơ tình, mấy chục năm nay Hoàng Lộc vẫn mang mãi cái nòi tình nầy trong thơ. Anh đã trau chuốt nó, đã nắn nót nó, nên nó thành lão luyện, thượng thừa như một người luyện kiếm đến hồi không cần kiếm trong tay, chỉ cầm một cành cây vẫn chém đá ngọt như róc mía.

Dù rằng cố tìm trong thơ anh một sự ẩn hiện khác, chứa một nội dung khác thì thơ tình của anh vẫn là số một. Chính điều nầy đã ảnh hưởng đến nhiều nhà thơ khác khi làm thơ tình, họ có một cái “air” thơ giống của anh, nội dung na ná của anh, chữ dùng đôi khi mượn của anh. Ngay cả tôi trước đây, làm thơ tình đọc lên nghe như hơi hám của Hoàng Lộc. Như vậy đủ biết thơ tình Hoàng Lộc “dễ sợ” lắm chứ không phải chơi. Thơ anh làm ảnh hưởng rất nhiều người, khi giật mình bứt phá ra khỏi cái ảnh hưởng đó, thì cũng thật gian nan. Nói như vậy để biết rằng Hoàng Lộc có một chỗ đứng khá sâu trong lòng người đọc, trong lòng anh em làm thơ.

“cho dẫu phù vân” tập thơ mới xuất bản của Hoàng Lộc, tôi được hân hạnh tác giả nhờ layout và chính trong lúc làm công việc nầy, tôi được đọc trước nên có những nhận xét riêng của tôi về tập thơ. Tôi xin không đề cập đến thơ tình cùa Hoàng Lộc, điều nầy bạn bè anh đã viết khá nhiều. Viết láng cháng sẽ dẫm chân lên họ. Tôi xin viết tản mạn về Hoàng Lộc, về chữ nghĩa thơ trong tuổi gìà. Dù cố tránh về thơ tình, thế nào cũng phải đụng vào nó vì hầu hết trong đời thơ Hoàng Lộc đều chủ tâm đến thơ tình. Như vậy nói khác đi sẽ lạc đề, sẽ sai bét về Hoàng Lộc.

Tôi xin đề cập tới chữ nghĩa về già khi Hoàng Lộc làm thơ tình. Trên thực tế nhìn thấy một ông già bảy mươi tuổi đứng góc đường “gò gái”, trao những lời trêu chọc thì ta thấy chướng hết sức, Thế nhưng thơ tình tuổi bảy mươi (một loại thơ tán gái của mấy ông thi sĩ tuổi gần đất xa trời) thì ta thấy nó thế nào? Thứ nhất là tội nghiệp cho mấy lão. Thứ hai là ta thấy thấm đau, nhưng lại rất dễ thương. Khi còn trẻ làm thơ tình thì mấy cô gái còn quan tâm tới. Có cô phải lòng tơ tưởng đến người thi sĩ làm thơ cho họ. Còn bây giờ, tuổi già mình làm thơ tình là để sắt se, để tưởng nhớ, phần đông đối tượng bây giờ đã tóc bạc răng long như mình. Chỉ ngồi nhớ lại thời sắc hương của họ còn tươi rói.  Mình làm thơ để nhớ lại, để chiêm nghiệm, để vọng tưởng. Hãy nghe Hoàng Lộc thổn thức một đời làm thơ của mình:

“anh mài sắt cả đời không phút nghỉ

mà cuối đời chưa thấy nổi cây kim”

(còn mãi đi tìm. trang 21 – tập CDPV)

Tội nghiệp không? Thế nhưng người đọc lại không nghĩ như anh. Cục sắt to tướng mà khởi đầu anh mài, nó đã thành kim từ lâu. Than chơi cho vui để người khác thấu hiểu nỗi lòng của nhà thơ,.chứ cây kim sắc ngọn đó đã lận lưng từ lâu. Thơ của anh có tiếng tăm khi anh còn rất trẻ. Thế nhưng mấy ai bằng lòng với việc mình làm. Cuối đời công danh thì tan tành, và tình chạy đâu mất.  Chính các thứ lỡ vận nầy mới tạo được những câu thơ cô đọng của Hoàng Lộc:

“rồi tóc trắng phất phơ chiều sương khói

thế xuân thu rẻ rúng chuyện công hầu

tình cũng chảy mỗi dòng theo mỗi cõi

ai trách lòng ta khói biển xanh dâu

câu thơ viết bên kia trời tưởng nhớ

đưa ta về ray rứt giữa canh đêm

trăng phố thị dẫu tàn hiên cổ độ

dễ nguôi khuây những ngọc nát châu chìm”

(mưa cuối đời thơ. Trang 47, tập CDPV)

Theo tôi công danh thì trắng, nhưng tình thì không, vì nó còn lung linh trên các câu thơ.  Càng về cuối đời, các câu thơ tình của anh càng sâu sắc, chữ nghĩa gạn lọc, đọc lên thấy thấm thía. Nếu không biết tuổi tác Hoàng Lộc mà chỉ đọc thơ của Hoàng Lộc ta nghĩ ngay người làm thơ còn rất trẻ. Tại sao ta phán đoán như vậy? Vì nó mang sự thành thật, sự thủy chung, ướt át, mà chỉ có những người trẻ mới mang tâm trạng nầy phát tán trên thơ, cho nên ta thấy câu thơ rất dễ thương, rất trẻ trung.  Hoàng Lộc còn giữ được phong thái đó thật đáng quý. Phần đông những người làm thơ khác, khi cao tuổi họ bỏ hẳn thơ tình, mà có còn chăng thì chữ nghĩa cũng gượng ép nghe ra không thật. Hoàng Lộc ngược lại thơ tình tuổi về già nó không nhí nhảnh, không làm dáng như khi xưa. Thơ tình của anh bây giờ nó chín chắn, sâu đậm, mang thêm những ẩn dụ nên khi ta đọc, cảm thấy nó gần gũi và dễ dàng cảm xúc.

“cây đời ta gãy hết

những ngọn tình phù vân”

(ngoại ô, đêm. trang 36, tap CDPV)

Hai câu thơ trên, Hoàng Lộc mở đầu cho tập cho dẫu phù vân. Đời của một thi sĩ ba chìm bảy nổi, cho dù thân xác có khô héo thế nào, nhọc nhằn thế nào thì tình vẫn thủy chung. Người làm thơ luôn luôn chung thủy với tình mình đeo đuổi, mặc dù người đã phụ mình. Hai câu thơ ngắn ngủi đó đã gói gắm một đời làm thơ của Hoàng Lộc.

“….

yêu bao nhiêu em cũng phải lấy chồng

xa biết mấy là con đường phía trước

ta theo mỏi còn em thì phải bước

có bao giờ ta đuổi kịp em đâu?

đời tàn thu mây trắng bay qua đầu…”

(về buổi tàn thu ta, trang 14, tập CDPV)

Một đời làm thơ, đến tuổi già ngó lại nó như “…mây trắng bay qua đầu”. Hoàng Lộc đã nói giùm cho rất nhiều người. Ai đọc qua tập thơ nầy cũng bắt gặp một vài bài, một vài câu mang vóc dáng của mình, mang tâm trạng của mình, cho nên cho dẫu phù vân sở dĩ thành công không phải vì Hoàng Lộc kỹ thuật, mà vì anh đã thực sự đụng đến đáy lòng người đọc bằng chân thật, bằng tự nhiên nên họ dễ cảm thông với anh về những gì anh thổn thức.

Nhiều người cho rằng với cái tuổi cận kề cái chết, không nên làm thơ tình vì nó không thật. Tôi không đồng ý với quan niệm nầy. Người làm thơ phải rung động mọi hiện trạng, tình huống trước cái đẹp. Không phải vì tuổi tác mà chai lỳ trước những rung động. Như vậy ta sống với lý nhiều quá chứ không còn sống với trái tim. Thi sĩ thật sự phải sống với trái tim bất chấp tuổi tác. Làm thơ tình trong tuổi già mà ta không thấy sự gượng ép, không một chút giả tạo, những bài thơ như vậy thật sự đã thành công. Đọc những bài thơ tình trong tập cho dẫu phù vân ta phát hiện được điều đó, ta chỉ thấy sự rung cảm trước những chữ nghĩa bình dị nhưng thật sâu sắc của anh.

“thôi đừng bệnh nữa ta ơi

nằm nghiêng còn mỏi nỗi đời nắng mưa

có gì đau ở hôm xưa

ở hôm mai

cả bây giờ cũng đau?

xin em vịn một vai cầu

để coi

buồn của đời nhau

chảy về

(nằm nghiêng với bệnh, trang 68, tập CDPV)

Dù trái tim còn trẻ trung, còn yêu đời thì cũng đến hồi đưa tay đầu hàng trước tuổi già, trước những cái rêm mình nhức mỏi. Thi sĩ không chịu mình già…mà bởi vì yêu nhiều quá, thơ tình lai láng mới ra nông nỗi nầy, giật mình nhìn lại thời gian mới biết dù có chống chọi cũng đành phải chịu thua. Cái dễ thương của người làm thơ bao giờ cũng muốn mình trẻ trung mãi để làm thơ, thế nhưng lực bất tòng tâm. Đọc những bài thơ về già của Hoàng Lộc ta mới thấy thương cho anh. Có một điều người đọc nên chú ý thơ tình Hoàng Lộc bây giờ khác xa thơ tình ngày trước. Chữ nghĩa được đẻo gọt tinh xảo. Ý thơ thâm trầm, sâu lắng. Nên khi đọc lên ta có thể không thích một vài bài, nhưng ta phải công nhận rằng làm được những bài thơ như vậy thì thật là hoàn hảo.

Làm việc đến khi cao tuổi ta phải nghỉ ngơi, thế nhưng làm thơ thì không được như vậy. Nghiệp dĩ bắt chúng ta cứ đèo bòng mãi, không dứt ra được. Có nhiều người nói về thơ Hoàng Lộc không còn được như khi xưa, không còn hay như hồi trước. Theo tôi thì không đúng hẳn như vậy. Mỗi thời có một cái hay riêng của nó. Thơ tình còn trẻ thì ướt át, nhí nhảnh. Thơ tình về già thì sâu sắc, thận trọng. Ở vào cái tuổi của mình bây giờ không thể tung tăng nhảy nhót như hồi trẻ, làm như vậy ta cảm thấy kỳ cục và nó không thật. Ta phải làm cái gì nó hợp với tuổi tác, hợp với cách sống hiện tại và lúc nào cũng cần chân thật. Cái quí và giá trị ở cái chỗ chân thật. Ta hãy đọc bài thơ dưới đây của Hoàng Lộc để hiểu anh một cách tường tận hơn:

xin được nghỉ ngơi

nghỉ ngơi thôi, hỡi gã làm thơ già
núi đã tàn rồi - kìa, biển cũng cạn
chữ nghĩa một đời, một đời hoạn nạn
cứ nổi chìm hoài theo mỗi câu thơ

hãy nghỉ ngơi thôi, cha mẹ chết rồi
cố xứ gọi về, (bạn bè cũng gọi)
bệnh hoạn bao năm hết còn nhớ rượu
lại nhớ những điều rất đỗi không nên

yêu ta một thời em vẫn là em
áo một thời bay, tóc một thời chảy
là mây là sông chưa từng ở lại
(ta vẫn một đời chỉ đứng ngó theo)

nghỉ ngơi được rồi hỡi gã làm thơ
đĩa dầu đã hao đêm còn gió nổi
kiếm một chỗ nằm nghe mình hối lỗi
về một chữ tình đáng lẽ không nên....

(xin được nghỉ ngơi, trang 89, tập CDPV)

Đây là bài viết không mang tính giới thiệu hay phê phán. Tôi chỉ làm một cái việc chân tình để nói giùm anh (biết đâu cũng nói về tôi)  những hệ lụy đã bắt anh phải đeo đuổi mãi chuyện làm thơ và nhất là thơ tình suốt trong cuộc đời nầy. Dù thăng trầm của thế sự, của cuộc đời, anh vẫn thủy chung với nó, một lòng với nó. Cái hữu hạn của con người là một trở ngại cho anh, nếu không, được còn sống mãi anh vẫn làm thơ tình mãi mãi. Tôi nghĩ như vậy.

cho dẫu phù vân ra đời giữa lúc không thuận tiện lắm vì nó cố vượt qua rào cản bên nầy, bên kia đất nước. Những người mến mộ anh, thông cảm những tâm sự của anh đều cao tuổi hoặc đã nằm xuống. Mắt của họ lem nhem tuổi già, lười biếng động não khi đọc thơ của anh. Thế nhưng sự cố gắng của anh và bạn bè anh đã cho chào đời tập thơ. Đó là một sự can đảm giữa lúc chữ nghĩa rẻ mạt, giữa lúc người ta cứ đánh giá thơ theo quan điểm chính trị, xuất bản trong nước hay xuất bản tại hải ngoại. Họ không chịu hiểu một thực thể văn chương không có biên giới !

Houston, ngày 30 tháng 4 năm 2012

PHAN XUÂN SINH