NHÀ VĂN – PHÓ CHỦ TỊCH NGUYỄN QUANG THIỀU ĐỌC BÁO CÁO GIẢI THƯỞNG HỘI NHÀ VĂN 2012

Tiếp theo năm 2011, Giải thưởng Hội Nhà văn VN năm 2012 xét các tác phẩm xuất bản từ ngày 1 tháng 11 năm 2011 đến ngày 31 tháng 10 năm 2012. Số lượng tác phẩm được đề cử Giải thưởng Hội Nhà văn 2012 vẫn không hề giảm so với những năm trước.

Ảnh: Vanvn

Về văn xuôi: Có 85 tác phẩm được đề cử bao gồm nhiều thể loại như tiểu thuyết, tập truyện ngắn, ký văn học, tạp văn… Hội đồng văn xuôi đã chọn lựa 22 tác phẩm từ 85 tác phẩm được đề cử và bỏ phiếu giới thiệu 4 tác phẩm vào chung khảo, gồm:

1. Thành phố đi vắng, tập truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ

2. Thế kỷ bị mất, tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Phạm Ngọc Cảnh Nam

3. Trò chơi hủy diệt cảm xúc, tiểu thuyết của nhà văn Y Ban

4. Sông núi nước Nam, tập tạp văn của nhà thơ Đỗ Trọng Khơi

Về thơ: Có 105 tác phẩm thơ được đề cử bao gồm tập thơ và trường ca. Hội đồng thơ đã chọn lựa 17 tác phẩm được đề cử và bỏ phiếu giới thiệu 8 tác phẩm vào chung khảo, gồm:

1. Trường ca chân đất, trường ca của nhà thơ Thanh Thảo

2. Giờ thứ 25, tập thơ của nhà thơ Phạm Đương

3. Màu tự do của đất, tập thơ của nhà thơ Trần Quang Quý

4. Chất vấn thói quen, tập thơ của nhà thơ Phan Hoàng

5. Hoa Hoàng đàn nở muộn, tập thơ của nhà thơ Khuất Bình Nguyên

6. Biến thể khác, tập thơ của nhà thơ Mai Quỳnh Nam

7. Mơ trong bão, tập thơ của nhà thơ Lương Hữu Quang

8. Mộ gió, tập thơ của nhà thơ Trịnh Công Lộc

Về lý luận, phê bình: Có 13 tác phẩm lý luận phê bình được đề cử. Hội đồng Lý luận phê bình đã chọn lựa 2 tác phẩm từ 13 tác phẩm được đề cử và bỏ phiếu giới thiệu 2 tác phẩm vào chung khảo, gồm:

1. Đa cực và điểm đến của nhà văn Văn Chinh

2. Thơ như là mỹ học của cái khác của nhà phê bình Đỗ Lai Thúy

Về văn học dịch: Có 14 tác phẩm văn học dịch được đề cử. Hội đồng văn học dịch đã chọn lựa 3 tác phẩm từ 14 tác phẩm được đề cử và bỏ phiếu giới thiệu 1 tác phẩm vào chung khảo là:

1. Chuyện đời (4 tập), hồi ký của nhà văn Nga Konstantin Paustovsky do dịch giả Phan Bạch Châu chuyển ngữ.

Từ năm 2011, Hội Nhà văn bắt đầu thực hiện xét giải thưởng cho những tác phẩm xuất bản trong cùng năm. Vì vậy, thời gian từ khi hết hạn nhận tác phẩm đề cử cho đến khi công bố giải thưởng không nhiều như trước kia. Chính lý do đó, các Hội đồng chuyên môn (là Hội đồng sơ khảo) đọc các tác phẩm đề cử theo hình thức cuốn chiếu với nhiều đợt khác nhau bắt đầu ngay từ giữa tháng 6 năm 2012. Hình thức đọc này nhằm tạo điều kiện cho các ủy viên của các Hội đồng chuyên môn có thời gian đọc và suy ngẫm kỹ lưỡng các tác phẩm. Thực tế trong công tác xét giải thưởng năm 2012, các Hội đồng chuyên môn tiến hành từ 4 đến 5 cuộc họp. Mỗi cuộc họp có thể nói giống như một cuộc tọa đàm về các tác phẩm được đề cử với tinh thần trao đổi, tranh luận thẳng thắn, công bằng và có trách nhiệm về các tác phẩm được đề cử trước khi bỏ phiếu chọn lựa các tác phẩm giới thiệu cho Hội đồng chung khảo.

Sau khi có kết quả từ các Hội đồng sơ khảo, các ủy viên Hội đồng chung khảo đọc các tác phẩm đã đủ số phiếu vào chung khảo. Hội đồng chung khảo đã tiến hành 3 phiên họp để bàn luận, phân tích và trao đổi về các tác phẩm. Các thành viên hội đồng chung khảo đã làm việc một cách thận trọng, không cảm tính, không thiên vị, có chính kiến, tranh luận và cả phản biện. Hội đồng cũng lắng nghe một cách nghiêm túc dư luận từ các nhà văn và bạn đọc về các tác phẩm vào chung khảo để có được nhiều góc nhìn nhất đối với tác phẩm xét giải thưởng. Cách làm đó với mục đích đạt tới sự chính xác cao nhất và tập trung nhất trong việc đánh giá các tác phẩm. Ngày 16 tháng 1 năm 2013, Hội đồng chung khảo họp phiên cuối cùng, tiếp tục trao đổi về các tác phẩm và bỏ phiếu quyết định Giải thưởng Hội Nhà văn 2012.

Kết quả bỏ phiếu đã chọn lựa được 5 tác phẩm cho Giải thưởng Hội Nhà văn 2012, gồm:

1. Thành phố đi vắng, tập truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ

2. Trường ca chân đất, trường ca của nhà thơ Thanh Thảo

3. Giờ thứ 25, tập thơ của nhà thơ Phạm Đương

4. Màu tự do của đất, tập thơ của nhà thơ Trần Quang Quý

5. Đa cực và điểm đến, tập phê bình tiểu luận của nhà văn Văn Chinh.

Ngày 21 tháng 1 năm 2013, được sự ủy nhiệm của Ban chấp hành, Thường vụ Hội Nhà văn đã nghe Hội đồng chung khảo báo cáo kết quả bầu Giải thưởng Hội Nhà văn 2012 và thông qua kết quả bầu của Hội đồng chung khảo.

Sau khi bầu các tác phẩm cho Giải thưởng Hội Nhà văn 2012, Hội đồng chung khảo cũng đề nghị Ban Chấp hành xét tặng Bằng khen cho 4 tác phẩm, gồm:

1. Trò chơi hủy diệt cảm xúc, tiểu thuyết của nhà văn Y Ban

2. Thế kỷ bị mất, tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Phạm Ngọc Cảnh Nam

3. Chất vấn thói quen, tập thơ của nhà thơ Phan Hoàng

4. Hoa Hoàng đàn nở muộn, tập thơ của nhà thơ Khuất Bình Nguyên

Dựa trên đề nghị của Hội đồng sơ khảo, dựa trên đánh giá của Hội đồng chung khảo và dựa trên tiêu chí xét Bằng khen của Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, Thường vụ Hội Nhà văn Việt Nam đã quyết định trao Bằng khen cho các tác phẩm lọt vào vòng chung khảo của Giải thưởng Hội Nhà văn 2012. Đó là những tác phẩm có dư luận và đóng góp nhất định trong đời sống văn học năm 2012. Nhưng sau khi có thông báo kết quả giải thưởng và bằng khen của Hội đồng chung khảo mặc dù chưa được Ban Chấp hành Hội Nhà văn thông qua, nhà văn Y Ban và nhà văn Phạm Ngọc Cảnh Nam đã gửi thư ngỏ trên một số trang web từ chối nhận bằng khen. Việc nhận hay từ chối bằng khen là quyền của tác giả và là chuyện bình thường. Nhưng nó bất thường bởi từ đó trực tiếp hay gián tiếp đã tạo ra một cái nhìn sai lệch về công tác xét giả thưởng và có những xúc phạm đến các thành viên của Hội đồng sơ khảo và chung khảo và chính các tác giả được giải. Mặc dù vậy, trong phiên họp ngày 21 tháng 1 năm 2013, Thường vụ Hội Nhà văn Việt Nam vẫn công nhận những đóng góp ở khía cạnh nào đó của hai tác phẩm này. Đồng thời, Thường vụ Hội Nhà văn Việt Nam vẫn thông qua kết quả bỏ phiếu của Hội đồng chung khảo đề nghị trao Bằng khen cho tác phẩm của nhà văn Y Ban và nhà văn Phạm Ngọc Cảnh Nam vì chưa nhận được bất kỳ văn bản chính thức nào xin rút khỏi Bằng khen của hai nhà văn nói trên.

Việc quyết định trao Giải thưởng Hội Nhà văn 2012 và trao Bằng khen của Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam là chính xác và minh bạch. Các tác phẩm được Giải thưởng và Bằng khen năm 2012 của Hội Nhà văn đã cho thấy diện mạo và tinh thần của đời sống văn học Việt Nam năm 2012. Những tác phẩm đó cho thấy tính đa dạng của các khuynh hướng sáng tác, cho thấy việc đón chào các giá trị của đổi mới, cho thấy lương tâm và trách nhiệm của nhà văn trước số phận con người và vận mệnh đất nước.

Thành phố đi vắng đã thực sự làm đầy thêm hồ sơ sáng tạo truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ và đặt chị vào vị trí những nhà văn Việt Nam đương đại viết truyện ngắn tiêu biểu. Đọc những truyện ngắn của Nguyễn Thị Thu Huệ, ta nhận thấy đôi mắt của nhà văn nhìn xuyên thẳng vào từng con người, từng ngôi nhà trong đời sống này. Đó là một đôi mắt tinh tường không khoan nhượng, một đôi mắt sắc lạnh, một đôi mắt nổi giận nhưng ứa lệ trước những điều đau buồn đang xẩy ra. Thành phố đi vắng cảnh báo một đời sống của vô cảm, ích kỷ và thù hận và gián tiếp dự báo một tội ác kinh hoảng hơn trong tương lai nếu lương tâm con người không được đánh thức.

Trường ca chân đất của nhà thơ Thanh Thảo thể hiện một bút pháp điêu luyện và một mạch ngầm xiết chảy của cảm xúc trong những câu thơ quá nhuần nhuyễn, tinh tế và độ vang rộng. Cấu trúc trường ca với các chương từ Chân tre đến Chân sóng đã tạo ra sự chuyển động dây chuyền của con sóng này đẩy tiếp con sóng khác để cuối cùng dâng lên thành con sóng lớn mang tên Tổ quốc. Đó là những con sóng của cảm xúc và ý chí, của quá khứ và hiện tại, của một người và của cả đất nước, của lịch sử và văn hóa. Đó là một bản giao hưởng ngôn từ bi tráng và kiêu hãnh về một dân tộc đã đứng lên từ nước mắt và máu để dựng lên nhân cách sống của mình suốt chiều dài lịch sử.

Giờ thứ 25 của nhà thơ Phạm Đương đặt chúng ta đứng vào giữa những hiện thực đời thường bề bộn, thô nháp và đầy thách thức của đời sống mà chúng ta đang sống. Và từ hiện thực đó mà đôi khi là những hiện thực nhỏ bé chúng ta ít để ý và có lúc bước qua, nhà thơ đã khám phá ra vẻ đẹp cho dù đôi khi nó thật mong manh. Giờ thứ 25 là văn bản của những ngôn từ giản dị, trực diện, da diết và trắc ẩn, với kết cấu chặt chẽ và sự triển khai mạch lạc của mỗi đơn vị bài thơ cùng với sự dồn nén tối đa của cảm xúc đã tạo ra nhiều bất ngờ và đôi khi như một sự bùng nổ.

Màu tự do của đất đã cho ta thấy một Trần Quang Quý đa tầng, đa nghĩa, hơn, một Trần Quang Quý của những hình ảnh đẹp, mới lạ, sống động đầy tính biểu tượng. Cảm xúc đắm mê, trí tưởng tượng phong phú và tính triết lý sâu sắc đã làm lên giọng nói của nhà thơ.

Đa cực và điểm đến của nhà văn Văn Chinh là cách nhìn của một nhà văn với đời sống văn học Việt Nam đương đại. Cách viết phê bình của một người trực tiếp sáng tác mà cụ thể ở đây là Văn Chinh luôn tìm cách ra sát đường biên hoặc vượt ra ngoài đường biên của lý lẽ nhiều lúc khô cứng để chạm vài những vùng mờ tối của văn bản. Chính cách này đã giúp cho người đọc có cơ hội lọt được vào những vùng mờ tối của con người nhà văn hay vùng mờ tối của văn bản nghệ thuật.

Mỗi tác phẩm của mỗi nhà văn được Giải thưởng và Bằng khen năm nay là mỗi ô cửa mở ra những hướng khác nhau cho chúng ta nhìn thấy đầy đủ hơn con người và đời sống này. Mỗi người không bao giờ là tất cả. Nhưng tất cả là sự cộng lại của mỗi người. Mỗi tác phẩm cho dù còn những khiếm khuyết, còn những đòi hỏi khắt khe của đồng nghiệp và bạn đọc thì chúng ta cũng phải thừa nhận đó là những nỗ lực sáng tạo không mệt mỏi hay nói đúng hơn là những nỗ lực sống của mỗi con người tác giả. Những nỗ lực sống này không gì ngoài mục đích là chống lại cái ác, chống lại sự thù hận, chống lại sự vô cảm và tăm tối và chống lại những nguy cơ làm nguy hại dân tộc mà nó có thể đến từ nhiều phía và bằng nhiều cách. Và chỉ như thế thôi, chúng ta đã có đủ lý do để nở một nụ cười, để nói một lời thân ái với nhau và chúc mừng những nỗ lực của nhau.

Thanh mặt Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, tôi xin cám ơn sâu sắc các nhà xuất bản, các tờ báo và tạp chí, các tổ chức văn học nghệ thuật và các nhà văn đã đề cử những tác phẩm văn học tốt nhất theo cách nhìn của mình cho Giải thưởng Hội Nhà văn hàng năm. Đặc biệt xin cám ơn tất các nhà văn, nhà thơ, các nhà lý luận phê bình, các dịch giả là hội viên, chưa là hội viên hoặc không là hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam, những người đang lặng lẽ thậm chí cô độc để sáng tạo ra những giá trị tinh thần cho con người.

Xin chúc mừng các tác giả nhận giải!

Xin kính chúc các nhà văn mạnh khỏe và đầy cảm hứng sáng tạo!

Xin chân thành cám ơn!

Nguồn: Vanvn