CUỘC THI THƠ ĐBSCL LẦN THỨ V – 2012: KHÔNG HIỂU VÌ LÝ DO GÌ CHẬM CÔNG BỐ VỀ TÁC PHẨM LỌT VÒNG CHUNG KHẢO

Cuộc thi Thơ ĐBSCL lần V/2012 do Hội VHNT tỉnh Sóc Trăng đăng cai, dự kiến hoàn thành năm 2012, nhưng không hiểu lý do gì mà kéo dài hơn nửa năm, đến 6/2013 mới có tin tức về các tác phẩm lọt vào vòng chung khảo.

Kết quả được công bố, nhiều ý kiến xì xầm, người khen kẻ chê. Không lâu sau, dư luận tại tiếp tục tranh luận về bài viết “Vài ý kiến về 11 bài thơ vào chung khảo Cuộc thi Thơ ĐBSCL (lần V-2012)” của nhà giáo Lê Xuân ở Cần Thơ. Có người khen bài này nhận định đúng, có người chê rằng ông Lê Xuân (LX) nói "tầm phào". Thực sự nghe mà thấy tội ! Tôi nghĩ, với tư cách một độc giả thì ông LX hoàn toàn có quyền nêu nhận định về tác phẩm mà ông đã đọc.

Tôi cũng có một số quan điểm riêng, vì cảm thấy cần thiết phải nói. Tôi nói những điều này cũng với tư cách là một độc giả, chứ không với tư cách nào khác. Còn nếu như ai có hỏi "Thằng V.T nghĩ mình là ai, dựa vào đâu mà dám viết thế này?", thì xin thưa rằng: tôi nghĩ mình là một độc giả và tôi dựa vào việc tôi biết tiếng Việt, chỉ đơn giản thế thôi, chứ không có gì cao siêu cả.

Tôi đã đắn đo khi công bố bài này, vì biết thế nào mình cũng sẽ bị "ném đá" dữ lắm, nhưng thôi kệ, cố gắng mà chịu,. Có thể điều mình nói lúc đầu sẽ làm người khác ghét, nhưng rồi hy vọng cũng sẽ có một ngày họ bình tĩnh nhận định lại và hiểu mình hơn, thông cảm cho mình.

Dưới đây xin được trình bày các quan điểm đó:

Quan điểm 1:

Khoan hãy bàn đến những nhận định trong bài viết của ông LX là đúng hay sai. Tuy nhiên, khi công bố kết quả các bài vào chung khảo, BTC cuộc thi có viết “Ban tổ chức cuộc thi mong nhận được ý kiến phản hồi (nếu có) đến hết ngày 20/06/2013 trước khi công bố và trao giải cuộc thi”. Tôi nghĩ, điều quan trọng nhất là với tư cách là một độc giả (tôi nhấn mạnh rằng là một độc giả - chỉ cần là một độc giả thôi, không cần là “nhà” này, “nhà” kia gì hết) thì ông LX cũng đã có quyền để đánh giá tác phẩm mà ông đã đọc. Đó là chưa kể BTC còn muốn đón nhận ý kiến từ độc giả nữa. Vậy thì tại sao ý kiến của ông LX lại bị nhiều người phê phán ? Tại sao chúng ta là những người sáng tác mà lại không sẵn lòng đón nhận ý kiến của người đọc ?

Như trong âm nhạc chẳng hạn, có thể người nghe không hát hay bằng ca sĩ, nhưng người nghe có quyền nhận xét ca sĩ đó hát hay hay dở. Thế thôi ! Vậy mà cũng làm ầm ĩ cả lên...

Khi bài viết này được công bố, có một bạn viết hỏi tôi nghĩ thế nào, tôi trả lời rằng: “Theo cá nhân em (có thể ý kiến của em sẽ làm trái tai một số người) em nghĩ rằng bài viết đó có phần đúng, em đã đọc. Có người cho rằng ông LX moi móc cuộc thi nhưng em không nghĩ vậy, ổng cũng chỉ là nêu ý kiến người đọc, mà người đọc thì hoàn toàn có quyền nhận xét… Nhưng cũng có nhiều ý kiến như thế ngay từ những ngày đầu công bố”.

Quan điểm 2:

Bắt đầu nói đến nội dung bài viết là đúng hay sai. Trước khi bài viết của ông LX công bố, tôi đọc được ý kiến của một bạn sinh viên (xin nhấn mạnh chỉ là sinh viên chứ chưa phải người cầm bút) bạn ấy cho rằng cảm thấy thất vọng với kết quả cuộc thi, nhiều bài cũ kỹ, bình thường. Đây là một nhận xét khá khách quan, không thiên vị hay ca tụng như một số người. 

Trở lại với bài viết, tôi nghĩ những người cầm bút khi đã đọc các bài thơ vào chung khảo và bài viết của ông LX đều biết ông LX nhận định đúng hay sai. Tại sao chúng ta không nhìn lại bài viết trên một cách khách quan, công bằng và thẳng thắng bằng con mắt của một người yêu nghệ thuật thật sự  mà chỉ nhìn bài viết này dưới con mắt phiến diện, chụp mũ, lên án ? Đúng hay sai - xin thưa, nội dung bài viết đã hiện lên rõ ràng cả rồi. Tại sao chúng ta đọc bài viết đó và hiểu rõ mà lại cố tình làm như mình không hiểu ?

Không phải chỉ riêng ông LX, mà rất nhiều ý kiến nói về các bài thơ lọt vào chung khảo. Nhưng rất tiếc, "người trong cuộc" chỉ xem những ý kiến đó là "phá hoại" chứ không nhìn nhận lại những bài thơ trên. Không phải cuộc thi nào cũng có kết quả tốt, đừng bao giờ nghĩ rằng thơ đoạt giải thì đã là tuyệt tác rồi, mọi lời chê đều là thừa thải. Hãy bỏ bớt một phần bản ngã kiêu căng của mình đi ! 

Xin hãy tin vào bạn đọc đi các nhà thơ ạ, cha mẹ thì không thấy được đứa con mình xấu nhưng người hàng xóm thì thấy, thế nên người hàng xóm luôn nhận xét khách quan và chính xác hơn cha mẹ của đứa con đó.

Quan điểm 3:

Tiếp theo là phân tích một số nhận định trong bài viết.

Việc ông LX cho rằng thơ phải đúng chủ đề, tôi đồng ý. Nhiều người nghĩ rằng thơ quan trọng là hay, còn đúng chủ để hay không cũng không sao. Nếu vậy xin hỏi, đưa ra thông báo thể lệ để làm chi ? Để trưng bày chơi cho vui sao ? Bất cứ cuộc thi nào cũng cần có thể lệ, đó là tính khoa học, tính nghiêm túc. Nước ta còn lạc hậu không theo kịp các nước tiên tiến cũng bởi con người còn làm việc theo cảm tính nên chỉ mang tầm vóc "con người nông nghiệp" chứ chưa mang tầm vóc của "con người công nghiệp". Bất cứ thứ gì  cũng có quy định riêng, đã đưa ra thì xem như đã là “chuẩn mực” chung nhất xuyên suốt, dù bất cứ lý do nào cũng không thể phá vỡ. Đó là cách làm việc nghiêm túc và khoa học của con người công nghiệp.

Việc ông LX cho rằng có 6 bài “trung bình kém” và “diễn đạt lủng củng”, tôi nghĩ nhận xét này hơi khắt khe, nặng lời. Thực ra 11 bài này bài nào cũng có cái hay riêng, và hơn hẳn hàng trăm bài dự thi khác. Ông dẫn ra 3 bài thơ ví dụ để nêu ra một số khuyết điểm, tôi cho rằng những khuyết điểm ông nhận định là đúng, tôi - với tư cách người đọc - cũng cảm nhận thế. Chẳng lẽ những người đang cầm bút không nhận ra rằng ông LX đã "bắt mạch" đúng "bệnh" hay của từng bài thơ hay sao ? Hay là chúng ta biết mà cố tình không muốn công nhận rằng ông LX đã nói đúng ? Tuy nhiên, những nhận xét của ông LX hơi quá “bi quan” vì thực tế trong những bài đó cũng có chỗ hay, và cũng gây được một số ấn tượng nhất định. 

Tóm lại:

Việc ông LX nhận xét các tác phẩm là quyền của độc giả, không nên phê phán việc làm này. Những nhận định bài viết nêu đa phần đúng, tuy nhiên còn một số nhận định hơi “khắt khe” một tý.  

Văn học chỉ có sáng tác mà không có lý luận phê bình thì sẽ thế nào ? Ấy thế mà khi lý luận phê bình "lên tiếng" thì một số người lại bảo là phá hoại. Thực tế là những người đó đang có "cảm tình" với cuộc thi, nên cơ bản họ không thể chấp nhận luồng ý kiến "trái chiều", nên họ tức và lên tiếng vậy thôi. Cũng chỉ vì bởi nhiều người xem cái "ngã" của mình to lớn quá đấy thôi !

Đừng xử lý tình huống theo cảm tính nữa các nhà văn nhà thơ à, đừng ứng xử theo kiểu hễ ai đụng tới cái mà mình đang thích thì mình bài xích họ như thế. Xin hãy bình tâm lại, nhìn bằng con mắt khách quan của người ngoài cuộc, nhìn lại bài viết trên một cách trung thực, đừng chụp mũ, phê phán bài viết trên, vì nó chỉ góp phần cho sự phát triển của văn học chứ không có tác dụng xấu. 

VĨNH THÔNG