Trước nhất phải khẳng định dù đã có một số thành tựu nhất định nhưng nhìn chung văn học, nghệ thuật vẫn có “đà tăng trưởng” chậm chạp hơn nhiều lãnh vực kinh tế.
Thật sự mà nói sau 15 năm thực hiện Nghị quyết
Trung ương 5 về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc, số lượng các tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật
còn quá ít ỏi, nếu không muốn nói là khó nhớ tên tuổi các tác phẩm đỉnh cao. Nó
giống như trong bóng đá, thế giới biết nhiều đến Việt Nam qua hình
ảnh một cổ động viên chạy bộ 5km theo chiếc xe buýt chở đội bóng Anh Arsenal
hơn là chất lượng của dàn cầu thủ chơi trên sân cỏ. Đáng lo hơn là có không ít
tác phẩm “nhân danh công lý” chỉ tập trung tô đậm mặt đen tối, tiêu cực của
cuộc sống hiện tại, thậm chí xuyên tạc, bóp méo lịch sử, đi ngược lợi ích của
nhân dân và đất nước.
Có thể kể đến cuốn sách Bên thắng cuộc, dù
xuất bản ở hải ngoại và bí mật phát tán trong nước - nhưng đã gây tác hại không
nhỏ về mặt tư tưởng, về nhận thức vai trò của lịch sử. Ở một góc độ khác, trong
một số tác phẩm còn thể hiện xu hướng “giải thiêng lịch sử, giải thiêng các giá
trị của dân tộc, phủ nhận quá khứ, hư vô chủ nghĩa” mà điển hình như truyện
ngắn Qua sông, qua phân tích của các nhà lý luận phê bình, đã ngầm ý rằng tương
lai muốn phát triển phải đập vỡ quá khứ. Bởi quá khứ luôn luôn kiềm chế, buộc
chân sự phát triển. Với hình tượng chiếc bình cổ và bàn tay của em bé bên trong
không rút ra được với lời khuyên của khách qua sông rằng phải đập vỡ bình mới
cứu được bé thì rõ ràng tác giả, một nhà văn đáng kính, đã chuyển tải thông
điệp đập vỡ chiếc bình cổ là đập vỡ tinh hoa của quá khứ, đập vỡ lịch sử dân
tộc.
Đó là một quan niệm hết sức sai lầm về đạo lý
dân tộc và tác hại của nó chắc chắn là không nhỏ trong định hướng tư tưởng. Còn
nhiều dẫn chứng khác với quan điểm sai lệch như hô hoán “đổi gác” trong thơ,
cho thế hệ chống Mỹ đã làm xong nhiệm vụ, phải thay gác, bàn giao cho thế hệ
trẻ. Đây thực chất là sự phủ nhận văn học cách mạng, kháng chiến, chia rẽ, phân
biệt cũ, mới, già, trẻ.
Và về “giải thiêng lịch sử”, đáng chú ý hơn cả
thời gian qua là vụ luận văn thạc sĩ của Nhã Thuyên (Đỗ Thị Thoa) đã được hội
đồng chấm thi ĐH Sư phạm Hà Nội cho điểm 10 tuyệt đối dù nội dung hết sức phản
động và phản văn hóa khi công khai tán dương ủng hộ mạnh mẽ dòng thơ ngầm “mở
miệng” vốn chủ trương phê phán, phản kháng, xuyên tạc lịch sử văn hóa dân tộc…
Có thể người ta nói rằng luận văn thạc sĩ thì
có gì đâu mà “làm to chuyện” và phải chăng có “lợi ích nhóm” khi đối tượng bị
“hạ bệ”chính là thầy chứ không phải trò? Song để lọt luận văn này rõ ràng có
trách nhiệm của tập thể Khoa Ngữ văn Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, một trong những
trường ĐH trọng điểm đào tạo các kỹ sư tâm hồn. Phải chăng các thầy đáng kính
đang có xu hướng “sám hối” và mất phương hướng trong thời hội nhập với lối nghĩ
“cũ cũng mặc, mới cũng mặc, cũ mới đều mặc”.
Rõ ràng, để mỗi văn nghệ sĩ là một chiến sĩ
trên mặt trận văn hóa tư tưởng, chúng ta cần đi đều hai chân “xây” và “chống”,
lấy “xây” là then chốt, chủ công. Và “xây” cũng không xem nhẹ “chống” những
biểu hiện lệch lạc trong văn học, nghệ thuật. Đó là trách nhiệm nặng nề của các
cơ quan quản lý về văn hóa. Và trong phim Bi, đừng sợ khi bé Bi 6 tuổi chứng
kiến cuộc sống u uất, bế tắc, phần “con” nổi trội hơn phần “người” của gia đình
mình thì chắc hẳn Bi sợ nhất sự vô cảm của những người tạo ra một tác phẩm
không chấm phá được nét đặc trưng của người Việt Nam vốn giàu lòng nhân ái, tôn
trọng giá trị gia đình truyền thống.
Hơn bao giờ hết, câu nói nổi tiếng của Enghel “Xây
dựng nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình” vẫn đúng trong mọi thời đối
với những người làm công tác văn học, nghệ thuật và đòi hỏi sự dấn thân hơn nữa
vào thực tế bề bộn của cuộc sống nơi ngự trị của chân, thiện, mỹ.
BÍCH AN
SGGP
No comments:
Post a Comment