Nhân ngày mất Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (1.4.2001-1.4.20012)
NHỚ TRỊNH CÔNG SƠN
Tôi cho rằng một số nhạc
sĩ chê phần nhạc của Trịnh Công Sơn là đều đều, đơn điệu… là vô căn cứ nếu
không phải là do đố kị tài năng. Nhạc Trịnh bỏ lời đi, vẫn vô cùng quyến rũ,
vẫn làm mê mẩn hàng triệu người. Phần lời của nhạc Trịnh quả tình siêu việt, là
thi ca được hát lên…
Mười một năm qua, Trịnh Công Sơn đã
đi vào cõi bất tử. Anh chọn ngày cá tháng tư- ngày nói dối toàn thế giới để ra
đi. Hóa ra, tin anh đi khỏi cuộc đời này, về thực chất là một tin bịa đặt.
Trịnh Công Sơn không bao giờ chết khi các ca khúc tuyệt vời của anh còn sống
mãi với dân tộc.
Trịnh Công Sơn là bạn với cả nước.
Hỏi có gia đình Việt nào không một lần mê mẩn vì các ca khúc “gây nghiện” của
anh.. Trong chừng mực ấy, kẻ viết bài này cũng là bạn của Trịnh.
Nhớ cuối năm 1992, ngồi uống café
với Trịnh Công Sơn trước Hội Âm nhạc TP.HCM. Anh bảo : “Hảo có thơ gì mới đọc
cho mình nghe với ?”. Hầu như lần nào gặp nhau, có cơ hội yên lặng là anh hỏi
tôi có làm được bài thơ nào mới, đọc cho “moi” nghe chơi ! Thơ phú lênh láng
một hồi xong, Trịnh Công Sơn bảo : “Mình sắp in một tập nhạc có tựa đề: “Bên
đời hiu quạnh”, đã xin được giấy phép, do Hội Âm nhạc thành phố đứng ra in, đây
là tập nhạc đầu tiên của mình được phép ra trong chế độ mới ( CS) nên phải cẩn
thận. Từng bản nhạc đã được “cơ quan chức năng” duyệt, kể cả lời tựa do bạn
mình là Bửu Ý viết. Mình muốn Hảo viết cho mình mấy dòng in trân trọng nơi bìa
bốn, đồng ý chứ?”. Tôi hơi bất ngờ, bảo anh: “ Anh Sơn này, theo Hảo, anh nên
mời anh Nguyễn Quang Sáng hoặc anh Nguyễn Duy, hai bạn nhậu của anh viết cho có
phải thú vị hơn không?”. Anh Sơn bảo: “Sáng và Duy có viết về mình mấy bài in
báo, nhưng dài quá, không thể trích mấy dòng nơi bìa bốn của tập nhạc được; vậy
“moi” mới nhờ Hảo, cũng muốn có một kỷ niệm với Hảo cho vui…”. Tôi đồng ý!
Hai ngày sau tôi chưa kịp viết thì
anh Trịnh Xuân Tịnh, người em trai thứ hai của anh Sơn tìm tôi giục, rằng: “
Bìa một đã làm, anh Sơn bảo chờ mấy dòng của anh Hảo mới làm tiếp bìa bốn của
tập nhạc…”. Tôi ngồi viết ngẫu hứng mấy dòng sau đưa cho anh Tịnh: “Nghệ
thuật hi vọng của Trịnh Công Sơn là nghệ thuật băng qua tuyệt vọng, có đi qua
lò bát quái của phần số, nhân tính mới còn cơ phát lộ. Trong lò lửa luyện ngục
của anh, chúng ta được gặp cái mát lành của tuyết đầu mùa. Anh chỉ ra rằng băng
tuyết cũng có thể dùng để sưởi ấm. Anh làm ta tin vào khả năng lặng im của loài
quạ. Thực ra thiên chức của nghệ thuật là thức tỉnh nỗi cô đơn cùng tận của con
người. Chính cô đơn là hình ảnh tư duy của chàng Hamlet. Chừng như sự chết và
hư vô là hai tên gọi khác của nỗi cô đơn? Thức tỉnh nỗi cô đơn, nghệ thuật đồng
thời cũng thức tỉnh cả cái chết và niềm hư vô. Âm nhạc của Sơn làm ta có cảm
giác vừa rơi lên đỉnh vực nỗi cô đơn. Chỉ có thể đi hết cái tôi, chúng ta mới
có cơ gặp cả loài người” – Trần Mạnh Hảo 10-1992 (Bìa bốn, tập nhạc BÊN ĐỜI
HIU QUẠNH –TRỊNH CÔNG SƠN -Tình khúc -Nhân Bản 1993 – Hội Âm Nhạc TP-Giấy phép
xuất bản số 345 ngày 9 tháng 01 năm 1993 – In và nộp lưu chiểu tháng 06 năm
1993)
Bằng thiên tài của mình, quả thực
Trịnh Công Sơn đã đi hết nỗi cô đơn kiếp người, đi hết niềm hư vô và đi băng
qua cái chết để đến với sự bất tử của anh trong lòng dân tộc ViệtNamvà thế
giới. Trịnh Công Sơn không chỉ là một hiện tượng âm nhạc hậu bán thế kỷ thứ XX
của ViệtNam; anh còn là một hiện tượng văn hóa của dân tộc đau thương và bất
hạnh vào bậc nhất của thế giới này. Tuồng như không phải anh cô độc ôm đàn hát
lên nỗi niềm day dứt mê ly của mình mà chính là những vết thương của lịch sử
đang cất tiếng hát, vết thương của nỗi cô đơn, vết thương của tình yêu, vết
thương của bất hạnh và hạnh phúc, vết thương của vô thường, vô ngã, vô vi, vô
ưu, vô vọng, vô biên, vô lượng … cùng cất tiếng hát.
Trịnh Công Sơn, chính anh mới là cây
đàn của mẹ ViệtNam. Mẹ ViệtNamđã ôm anh vào lòng như bức tranh người đàn ông ôm
cây Tây Ban Cầm của Pablo Picasso để hát lên tình yêu và nỗi buồn vô tận của
kiếp người. Hay nỗi buồn mượn anh mà hát lên những giai điệu có thể làm “đá
ngây ngô” cũng ứa nước mắt ? Hay cỏ cây, mây trời, núi sông, ruộng đồng… đã
mượn anh mà hát lên nỗi niềm vạn thưở của Nguyễn Trãi, Nguyễn Du…?
Âm nhạc của Trịnh Công Sơn không chỉ
là ma thuật giai điệu hài hòa với phần lời rất thi ca sâu thẳm mà còn là thiền
học, triết học cất lời, rót vào tâm hồn người cả nỗi ưu tư của đất trời, những
thắc thỏm, u hoài trần thế, những băn khoăn, day dứt, sầu thương, hoài vọng,
hoài nghi, hụt hẫng, ngơ ngác nhân sinh. Tôi cho rằng một số nhạc sĩ chê phần
nhạc của Trịnh Công Sơn là đều đều, đơn điệu… là vô căn cứ nếu không phải là do
đố kị tài năng. Nhạc Trịnh bỏ lời đi, vẫn vô cùng quyến rũ, vẫn làm mê mẩn hàng
triệu người. Phần lời của nhạc Trịnh quả tình siêu việt, là thi ca được hát
lên. Bằng chứng là rất nhiều bài hát Trịnh Công Sơn được hòa tấu không lời vẫn
cứ tuyệt vời, làm thổn thức hàng triệu triệu trái tim người nghe.
Đánh tên Trịnh Công Sơn lên công cụ
tìm kiếm Google, sẽ thấy rất nhiều bài báo vu cho Trịnh là Việt Cộng nằm vùng,
là tên văn công hạng bét, là phản bội Việt Nam cộng hòa, nơi đã sản sinh ra
thiên tài Trịnh… Ngay cả một người bạn thân của anh Sơn là họa sĩ T.C. cũng cho
Trịnh có ý đồ chính trị… Không, Trịnh Công Sơn trước hết là một con người phi
chính trị, một văn nghệ sĩ thuần túy. Âm nhạc của anh vượt lên mọi đối kháng
chính trị trong suốt cuộc chiến Việt Nam. Nếu Trịnh từng là Việt Cộng nằm vùng,
không đời nào năm Mậu Thân 1968, anh lại viết bài hát “Tôi đã thấy”: “Chiều
đi lên Bãi Dâu hát trên những xác người…” than khóc cho hàng nghìn người bị
tàn sát ? Nếu Trịnh là Việt Cộng nằm vùng, không bao giờ anh viết về cuộc chiến
Việt Nam là: “hai mươi năm nội chiến từng ngày”? Nếu Trịnh là Việt Cộng,
không bao giờ anh dám viết bài hát (Requiem – Kinh cầu hồn) “Cho một người nằm
xuống” là đại tá Lưu Kim Cương bị quân đỏ bắn chết năm Mậu Thân 1968 tại sân
bay Tân Sơn Nhất? Nếu Trịnh là Việt Cộng nằm vùng, sau năm 1975, sinh viên Huế
sao lại dám mang nhạc anh ra đấu tố, anh phải đi lao động cải tạo trồng sắn
trên núi; và quan trọng hơn là nhạc của anh mấy năm liền vẫn bị cấm hát? Anh
phải bỏ Huế vào Sài Gòn sống với mẹ và các em.
Sau năm 1975, tôi có dịp sinh hoạt
chi bộ với nhà văn Nguyễn Quang Sáng lúc anh Sáng bắt đầu cặp kè với Trịnh Cộng
Sơn như bóng với hình. Chi bộ hỏi anh Sáng về chuyện đó, anh Sáng khai: “Thành
ủy và anh Sáu Dân (Võ Văn Kiệt) chỉ thị cho tôi bám sát Trịnh Công Sơn để lôi
kéo anh ta về phía cách mạng. Trên bảo: nhạc sĩ này là thành phần đáng ngờ, có
thể anh ta từng làm việc cho CIA, cần phải theo dõi anh ta trong mọi nơi mọi
lúc”. Có thể vì chưa hiểu được nhiệm vụ cách mạng này của nhà văn Nguyễn
Quang Sáng mà nhà văn Đặng Tiến (bên Pháp) mới viết rất không đúng rằng: “Nguyễn
Quang Sáng và Nguyễn Duy điếu đóm cho Trịnh Công Sơn” chăng? Có thể vài bài
hát của Trịnh Công Sơn như: “Huyền thoại mẹ”, “Em ở nông trường em ra biên
giới”, “Ngọn lửa Matxcơva”… anh làm trong lúc bị “phê” rượu Tây với sự tranh
thủ hết sức thân tình của Nguyễn Quang Sáng chăng? Nếu anh Sơn là Việt Cộng,
anh đã để cho nhà nước tổ chức đám tang mình ở Hội văn nghệ hay tại nhà tang lễ
Lê Qúy Đôn giành cho những cán bộ công khai và cán bộ ngầm có công với hai cuộc
kháng chiến. Anh Sơn trối lại cho các em là tang lễ anh sẽ chỉ tổ chức tại nhà
mình 37D Phạm Ngọc Thạch mà thôi ! Nếu anh Sơn là Việt Cộng nằm vùng, ít nhất
anh đã được giải thưởng quốc gia về văn học nghệ thuật ?
Trịnh Công Sơn không phải người của
quân đỏ hay quân xanh. Anh là con của mẹ Việt Nam, đến đất mưa bom bão đạn này
để hát lên niềm hi vọng về nỗi tuyệt vọng con người, hát lên tình yêu bi thảm
kiếp người, hát lên nỗi buồn mang mang thiên cổ nhân sinh của một gã du
tử đến từ khu vườn các thiên sứ.
Chừng như từ khi sinh ra Trịnh Công
Sơn đã bị thần thi ca, thần âm nhạc Apollon cướp mất cả hồn xác, biến anh thành
âm nhạc, thành thi ca thuần túy . Bao nhiêu người đàn bà đẹp mê anh, yêu anh
chừng như đã không giành được thân xác anh và linh hồn anh mãi mãi ? Tình yêu
anh đã hiến tế cho âm nhạc, thi ca, cho triết học, thiền học, không còn chỗ cho
phái đẹp cư trú. Những người đàn bà ghé qua âm nhạc anh trú ngụ ít ngày rồi
cũng “bỏ ta đi như những dòng sông nhỏ”. Nói cho cùng, tình yêu của Trịnh
Công Sơn dành cho các người đẹp là một tình yêu thiên sứ. Mà thiên sứ thì chỉ
yêu bằng tâm hồn thôi ! Còn thể xác anh đã tận hiến cho đất trời, cho cát bụi,
cho Phật, cho Chúa…cho âm nhạc của mình muôn thưở trường tồn cùng dân tộc
ViệtNam. Mười một năm trước, Trịnh Công Sơn đã mang nguyên vẹn niềm trinh
nguyên thiên sứ của mình về với cát bụi để mãi mãi thủy chung cùng cõi hư vô,
thủy chung cùng thần Apollon mà bất tử với cây đàn Lia vĩnh cửu trên Niết Bàn
ẩn cư trong trái tim mỗi người Việt yêu nhạc Trịnh.,.
Sài Gòn ngày 30-03-2012
TRẦN MẠNH HẢO
No comments:
Post a Comment