BẦU TRỜI KHÔNG MÁI CHE - YẾU KÉM SÁNG TẠO

Mai Văn Phấn trước đây làm thơ tuy không nổi trội nhưng còn đọc được. Sau đó thi theo tân hình thức, theo hậu hậu hiện đại nên viết thành một loại thể mà tôi (Đỗ Hoàng) đặt cho các kiểu viết của nhiều người hiện nay là Vô lối. Thật ra, đó là một thứ bà dằn, tắc tỵ, hủ nút, dở dơi, dở chuột, không hiểu ra làm sao.
Tôi đã viết nhiều tiểu luận nói rằng: Bây giờ nhiều kẻ viết yêu cầu người đọc, người thưởng thức thơ ca phải có trình độ văn hóa cao, uyên bác, từng trải, có học vấn thâm hậu. Nhưng thật phi lý là những người viết ra kiểu Vô lối  như trên thì  trình độ học vẫn, trình độ văn hóa lại tầm tầm, thậm chí còn yếu kém nữa. Vậy, nên xin chuyển bài Vô lối cúa Mai Văn Phấn sau đây ra thơ Việt. Mai Văn Phấn biết làm thơ lục bát thì cũng có thể tự mình chuyển được như tôi.

“Dịch” Vô lối của Mai Văn Phấn

Nguyên bản:

TẮM ĐẦU NĂM (1)

thanh tẩy (2)  mãi vẫn không thấy sạch

quay về tắm bằng ngọn đèn

thử đưa bờ vai về phía ánh sáng

rồi cả hai tay

bàn chân, cằm, đầu gối

cả đôi tròng mắt và tiếng ho khan

xối ánh sáng  vào từng góc khuất

gốc khuất  như lò thúc mầm  (3)

như thép nóng đem tôi vào nước

như quả trứng trong ổ đang ấp

rễ thân cành đã chết đâm ngang

tắm gội cho mùa xuân về

vừa lặn vào ánh sáng

vừa gọi thầm ông bà, cha mẹ

cơ thể bốc cao về phía ngọn đèn

vừa xối mạnh, vừa gọi tên em

ánh sáng bồng bềnh, bụng mang, dạ chửa

thử gọi một ai xa lắc, xa lơ

ngọn đèn lặng phắc càng tỏ

càng tỏ

(1) Bài in trên báo Văn nghệ. Tạp chí Nhà văn số 4/ 20011 và trên mạng

(2) Thanh tẩy: Bài này dùng nhiều chữ vô lối, cảm vô lối, lung tung, lang tang. Lạm dụng từ Hán Việt như thanh tẩy. Trong tiếng Hán thanh có  5 chữ, tẩy có 3 chữ. Thanh ở đây theo nghĩa bài là trong, sạch, tẩy ở đây là rửa, xối. Nếu dùng thuần Việt thì nên viết là rửa sạch.

(3) Lò thúc mầm là lò ươm giống lúa. Các hợp tác xã nông nghiệp ở miền Bắc thời thập kỷ 60, 70 thế kỷ trước hay dùng.

Viết liền văn xuôi:

TẮM ĐÂU NĂM   

Thanh tẩy mãi vẫn không thấy sạch. Quay về tắm bằng ngọn đèn. Thử đưa bờ vai về phía ánh sáng, rồi cả hai tay, bàn chân, đầu gối, cả đôi tròng mắt và tiếng ho khan. Xối ánh sáng vào từng góc khuất. Góc khuất như lò thúc mầm, như thép nóng đem tôi vào nước, như quả trứng trong ổ đang ấp, rễ thân cành đã chết đâm ngang. Tắm gội cho mùa xuân về, Vừa lặn vào ánh sáng, vừa thầm gọi ông bà cha mẹ. Cơ thể bốc cao về phía ngọn đèn, vừa xối mạnh, vừa gọi tên em. Ánh sáng bồng bềnh, bụng mang dạ chửa. Thử gọi một ai, xa lắc, xa lơ. Ngọn đèn lặng phắc càng tỏ.

Nhận xét:

“Tắm đầu năm” là một quái thai của sáng tạo. Bài này là một trong hàng loạt bài Vô Lối của Tập “Bầu trời không mái che” của Mai Văn Phấn, vừa được Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2010 - 2011 nó thể hiện một sự tắt tỵ, bất lực trong sáng tạo dẫn đến một cách thể hiện quái dị, mung lung, sai lạc cả quy luật tự nhiên, quy luật tâm lý bình thường của con người, phong tục tập quán của con người. Người ta tắm gội tất niên, không ai nói tắm gội đầu năm để cho xuân về. Xuân đã về từ o giờ 1 giây của đêm giao thừa rồi. Từ ngữ thì cũ rích, đầy Hán Việt chưa Việt hoá. Mái Văn Phấn cố tìm tòi là đáng khen nhưng rời vào lảm nhảm, lung tung làm hại thơ ca thì đáng chê trách vô cùng. Thành công của thơ ca không chỉ ở gọt rũa câu chữ, thành công của thơ ca là ngoài cuộc sống.

Cổnhânnói
“Điêu trác tự thị văn chương bệnh,

Kỳ hiểm do vu khí cốt đa!”

(Gọt rũa là bệnh của văn chương,

Kỳ quái, rắc rồi làm hại hồn thơ)

Hay như Lục Du khuyên con:

“ Như quả dục học thi,

Công phu tại thi ngoại”

( Nếu con thành tâm học làm thơ

Thì thơ thần diệu có ở ngoài cuộc đời chứ không ngồi chiết tự con chữ))

“Dịch”

TẮM ĐÂU NĂM

Rửa nhiều nỏ sạch chi mô,

Quay về rủ tóc tắm khô dưới đèn

Nghiêng vai ánh sáng, che đen.

Chân tay, mặt mũi ho hen phơi trần!

Xối vàng thớ thịt, đường gân,

Góc khuất như lẫm thúc mầm đang ươm.

Giống như thép nóng tôi chườm,

Giống như trứng ấp ổ rơm đợi ngày

Giống như chùm rễ chiết cây

Tắm gội cho sạch xuân nay sẽ về.

Lặn vào ánh sáng bùa mê

Gọi thầm cha mẹ, thôn quê, ông bà…

Thân hình bốc lửa chớp lòa

Vừa kỳ cọ, xối gọi òa tên em

Bụng mang dạ chửa, bồng bên

Xa lơ, xa lắc nổi lên ơ hờ

Ngọn đèn lặng phắc như tờ

Càng lay, càng tỏ đôi bờ trần gian!

Hà Nội  28 – 4 – 2011

Đỗ Hoàng