Nhà phê bình Nguyễn Hòa
lên tiếng về hiện tượng “đội lốt” hội thảo, tọa đàm để tụng ca không đúng, gây
loạn chuẩn trong thẩm định tác phẩm nói chung…
> Hội
thảo thơ Hoàng Quang Thuận nóng chuyện ‘tiền nhân mượn bút’
- Là người lên tiếng khá quyết liệt ngay từ
đầu, trước khi hội thảo “Hoàng Quang Thuận với non thiêng Yên Tử” diễn ra và đã có
tham luận gửi tới Ban tổ chức hội thảo, tại sao anh không đến dự?
- Tôi không đến
dự vì trước đó đã đọc quá nhiều bài vở ca ngợi người làm thơ này, nên tôi không
muốn đến để làm hỏng “bữa tiệc tụng ca” của mọi người. Cách đây mấy năm tại một
hội thảo, giữa vô số những “bản tụng ca”, tôi là người duy nhất đưa ra ý kiến
chứng minh đó là một tác phẩm còn chứa đựng nhiều điều thất vọng. Sau đó, dù
không có ai luận chứng bác bỏ ý kiến của tôi, song vẫn có người viết rằng, hôm
đó tôi là người “nói ngược”! Như thế thì chẳng hóa ra, những “bản tụng ca” cất
lên hôm đó là “nói xuôi” và thực tế đến hôm nay, tác phẩm đó đã mất
tích trên văn đàn.
- Anh nghĩ sao về nhận xét, tình trạng chung
của một số hội thảo, tọa đàm trong sinh hoạt văn học thời gian gần đây thiên về
tụng ca quá nhiều?
- Tôi nghĩ điều
đó tùy thuộc
vào từng trường hợp. Khen có lý, lại luận chứng rành rẽ và thuyết
phục thì có gì là đáng trách. Với chê cũng vậy, dựa trên tinh thần lương thiện
trí thức và tính
khách quan để chỉ rõ hạn chế thì cần trân trọng, vì chí ít thì việc làm này
cũng giúp tránh được sai sót, thậm chí là sai lầm. Nhưng đúng là lâu nay đến dự
một số hội thảo, tọa đàm về tác phẩm - tác giả, nếu không vì lịch sự thì tôi đã
chuồn, khó có thể chung sống với những lời ngợi ca véo von nhưng rỗng tuếch.
Hội thảo như thế có thể khiến tác giả thêm lâng lâng, nhưng xét đến cùng lại có
thể làm hại văn học, vì dễ đưa tới sự loạn chuẩn!
- Theo anh, tình trạng đó có căn nguyên từ
đâu?
- Theo tôi, tình
trạng này chỉ có hai nguyên nhân: hoặc là một số người còn chưa đủ “trình” để
thẩm định tác phẩm; hoặc là người ta thẩm định tác phẩm bằng những tiêu chí…
“ngoài văn chương”!
- Đã bao giờ anh viết bài ca ngợi hết lời một
tác phẩm nào chưa?
- Có chứ, nếu bạn
quan tâm, sẽ thấy gần đây tôi công bố hai bài Những câu chuyện sinh động về Hà Nội hôm qua và hôm nay và Ngòi bút tài hoa và những
trang sách không dễ viết. Đó là hai bài giới thiệu hai cuốn sách Đi ngang Hà Nội và Dọc theo Hà Nội, trong đó tôi đưa ra rất
nhiều lời khen ngợi. Nếu muốn xem tôi có hoắng huýt ca ngợi hay không, xin hãy
đọc hai cuốn sách đó.
- Có thể thấy ở nhiều hội thảo, tọa đàm, dường
như khen và chê
là hai thái cực của hai dạng bài được “đặt hàng” và dạng bài
viết tự do?
- Tôi chưa có may
mắn được ai “đặt hàng” nên chưa biết khi nhận được “đơn đặt hàng” thì sẽ phải
viết cái gì
và viết như thế nào. Còn thường thì tôi chỉ nhận lời viết tham luận khi
tôi có ý tưởng phù hợp với chủ đề hội thảo. Tuy nhiên, không hẳn là bài “đặt
hàng” và bài
viết tự nguyện sẽ đưa tới hai thái cực khác nhau. Vấn đề là góc độ tiếp cận, là
tính khách quan, là khả năng thẩm định và đánh giá, là cố gắng phân biệt giữa quan hệ
xã hội với yêu cầu nghề nghiệp. Ai đó viết tham luận từ tâm thế yêu - ghét thì
tốt nhất là đừng viết.
- Theo anh, những gì diễn ra
trong đời sống văn học gần đây cho thấy cần có tiêu chí gì để tổ chức một hội
thảo thơ, nhất là thơ của cá nhân?
- Theo tôi, điều
này tùy thuộc
vào mục đích của mỗi hội thảo. Nếu hội thảo để đánh giá, nhận định về
một giai đoạn thơ, một xu hướng, một trào lưu thơ… thì dễ xác định mục đích
hơn. Còn hội thảo thơ của một tác giả, muốn xác định mục đích, trước hết cần
đánh giá xem thơ của tác giả ấy có thật sự mang ý nghĩa xã hội - nghề nghiệp
hay không, có thật sự đem tới những tác động tư tưởng - thẩm mỹ đối với đồng
nghiệp và công
chúng hay không… Hội thảo về thơ của một tác giả mà chỉ có vài ba chục
ông bà “cánh hẩu” biết với nhau thì chỉ làm cho thơ thêm mất giá, và mất giá
hơn cả chính là tác giả có thơ được hội thảo!
- Thế còn về việc người “nói ngược” luôn “cô
đơn”, anh có bình luận gì?
- Không rõ tình trạng “người “nói ngược thì
luôn “cô đơn”…” mà bạn đề cập có bao gồm cả tôi trong đó hay không (!?), nhưng
tôi nghĩ, muốn là người chính trực thì trước hết cần xây dựng khả năng tự đánh
giá, tự nhận thức được ý nghĩa xã hội - nghề nghiệp từ công việc, nếu thấy mình
đúng thì không phải e ngại. Còn nếu lúc nào đó thấy cô đơn, hãy tự vượt qua nỗi
cô đơn. Tôi chưa bao giờ thấy cô đơn trong nghề nghiệp. Tôi coi việc người ta
bảo tôi “nói ngược” chẳng qua vì họ chưa đủ khả năng bác bỏ điều tôi đã khẳng
định. Nên mới xảy ra tình trạng oái oăm là người ta gán cho tôi đủ thứ phẩm
chất ngoài văn bản, nào là “ăn tiền”, “ghen tức”, nào là “chưa được vào Hội Nhà
văn”, “không có chức danh, học vị”, thậm chí mới đây, một ông cựu
quan lớn vừa bị tôi chọc một phát, còn gọi điện thoại bảo rằng: “Mày cậy cái
chức mày đang giữ”. Chắc là khi còn đương nhiệm, ông này đã quen “cậy chức” rồi
nên nghĩ ai cũng giống mình!? Nghĩa là người ta tảng lờ điều tôi viết mà soi
mói xem phía sau văn bản của tôi có động cơ gì. Như thế thì tôi không chấp, chỉ
khinh bỉ mà thôi. Vậy làm sao phải “cô đơn”! Nhân đây tôi xin nói luôn, ai đó
chớ bao giờ nghĩ tôi “cậy” chức vụ để viết lách hoặc phát ngôn. Đến 60 tuổi thì
chức vụ sẽ đi liền với chữ “cựu”. Chỉ có kẻ hèn mới dựa vào chức vụ
để dậm dọa người khác. Tôi đã, đang và sẽ không bao giờ như thế.
Phúc
Thiện Nguyên thực hiện
No comments:
Post a Comment