Kiểm
dịch hay chỉ điểm cũng đều đe dọa sự vận động của nền văn học Việt Nam do đó
qua sự quan trọng của bản thân sự kiện văn học này Mặc Lâm xin được một lần nữa
trao đổi với nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên trước cái tựa ấn tượng và
rất “hiện thực” của ông.
 |
| Báo chỉ về vụ luận văn Nhã Thuyên |
VĂN HỌC TRUNG TÂM: ĐỘNG CƠ CỦA PHÊ BÌNH CHỈ ĐIỂM?.
Vụ án Văn học Nhã Thuyên tức Đỗ Thị Thoan bước vào tuần lễ thứ ba với hàng chục bài viết dồn đẩy bài luận văn thạc sĩ vào chân tường qua cái nhãn phê bình văn học. Những luận điểm phê bình này được GS Trần Đình Sử gọi là “Phê bình kiểm dịch” còn nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên gọi thẳng là “Phê bình chỉ điểm”.
Kiểm dịch hay chỉ điểm cũng đều đe dọa sự vận
động của nền văn học Việt Nam do đó qua sự quan trọng của bản thân sự kiện văn học
này Mặc Lâm xin được một lần nữa trao đổi với nhà phê bình văn học Phạm Xuân
Nguyên trước cái tựa ấn tượng và rất “hiện thực” của ông.
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên hiện giữ
chức chủ tịch Hội Văn Học Nghệ Thuật thành phố Hà Nội trong nhiệm kỳ mới nhất
này.
Trước tiên ông Phạm Xuân Nguyên lý giải tại
sao rất nhiều nhà lý luận phê bình văn học Việt Nam vẫn chưa thoát ra được lý thuyết
văn học hiện thực Xã hội chủ nghĩa, mặc dù cố tìm cách tiếp cận với nền phê
bình văn học Tây phương.
Phạm Xuân Nguyên: Cùng với sự chuyển đổi của công cuộc đổi mới có nhiều
thay đổi cách nhìn nhận từ kinh tế thị trường, về dân chủ về nhà nước pháp
quyền, xã hội dân sự. Nó đang tiệm cận với thế giới với giá trị cốt lõi căn bản
của nhân loại. Trong văn học, do chiến tranh do những việc trong thời kỳ bao
cấp mà theo một loại hình khác và cho đến bây giờ khi trở lại cuộc sống bình thường
thì văn học cũng có một sự chuyển đổi nội tại. Bên phê bình cũng thế thường
được gọi là phê bình Văn học Xã hội chủ nghĩa. Cụm từ ấy trước đây coi như cụm
từ thống soái trong mọi bài viết, trong mọi nghị quyết, chỉ thị hay trong mọi
bài phê bình văn học không thể không nhắc tới phê bình văn học xã hội chủ nghĩa.
Nó áp dụng lên tất cả thực tế sáng tác, phê
bình hay giảng dạy nhưng cho đến bây giờ không ai nói hay nhắc tới nữa. Tất
nhiên không phải không nói đến thì tự nhiên nó mất. Những di hại hay tác động tiêu
cực của nó vẫn còn rơi rớt trong tư duy của nhà quản lý hay nhiều người khá sâu
đậm. Nói ngay như chuyện bản luận văn của cô Nhã Thuyên: những bài phê phán có
thể gọi là đánh đập giống như trước đây khiến người ta liên tưởng đến vụ án văn
chương trước đây nhưng tôi tin là có sự chuyển đổi trong hệ hình trong văn học.
Xung đột hay tiêu diệt?
Mặc Lâm: Theo ông các lý thuyết văn học nước ngoài được giới phê
bình trong nước tiếp cận ra sao?
Phạm Xuân Nguyên: Những lý thuyết, trường phái nước ngoài cả cũ lẫn mới thí
dụ như là lý thuyết của Bắc kinh chẳng hạn. Về thi pháp tiểu thuyết những quan
niệm đối thoại từ đó ra liên văn bản được giới thiệu và áp dụng tại Việt Nam. Cũng có
những lý thuyết mà đối với phuơng Tây hay châu Âu gọi là cũ như “cấu trúc”, “hậu
cấu trúc”, “hiện thực học”... lần lượt được dịch được giới thiệu cũng như được
vận dụng tại Việt Nam và điều này là có. Do đó mà bao giờ cũng có cái cũ và cái
mới. Mới thì đi theo thế hệ mới họ vận dụng vào đời sống văn học cả đương đại
lẫn trung đại.
Nếu chỉ thuần về chuyên môn thì hai hệ mỹ học
hoàn toàn khác nhau, cách tiếp cận khác nhau vì từ lý thuyết đã khác nhau nên
nhẹ thì va chạm xung đột mà nặng thì có thể tiêu diệt nhau.
Mặc Lâm: Theo như anh vừa nói thì do hai hệ mỹ học xung đột nhau
gây ra sự tiêu diệt lẫn nhau. Hệ quả hiện nay là có nhiều nhà phê bình đánh
nhóm Mở Miệng qua bài luận văn của Đỗ Thị Thoan. Tuy nhiên nhiều người không
đồng tình với ý kiến này mà họ cho là sâu xa hơn, đàng sau đó là các động cơ
chính trị không được trong sáng lắm anh nhận thấy ý kiến này ra sao?
 |
| Phạm Xuân Nguyên |
“Trung tâm/ngoại biên” đang được áp dụng?
Mặc Lâm: Xin lỗi phải cắt ngang anh chỗ này, những người tấn công
Nhã Thuyên và cuốn Thời Của Thánh Thần có khác nhau, thay vì phải tấn công nhóm
Mở Miệng vì họ là người sáng tác còn Nhã Thuyên chỉ là người làm luận văn một
trào lưu văn học mà chị gọi là “bên lề” do đó người ta có quyền nghĩ rằng nhóm
người phê bình Nhã Thuyên có động cơ khác ngoài động cơ văn học?
Phạm Xuân Nguyên: Trong vụ Nhã Thuyên này thì nhiều người tự hỏi vì sao như
vậy? Rõ ràng ở đây người ta đánh giá có một cái gì khác ngoài vẩn đề của một
bản luận văn, nhất là bản luận văn này đã được bảo vệ cách đây ba năm và được
hội đồng cho điểm 10. Tự nhiên bây giờ có ai tung nó ra lấy nó như một cái cớ
để nhằm mục đích gì? Cho đến bây giờ đã có khoảng 20 bài viết với những lời quy
kết rất nặng nề tuy chưa biết đúng sai thế nào mà đòi phải đuổi việc cô Nhã
Thuyên, kỷ luật người hướng dẫn rồi báo động phải xem lại việc đào tạo khoa văn
của trường Đại học Sư phạm... thì rõ ràng đây là ý đồ ngoài văn học.
Mọi người khi quan sát hiện tượng này thì đều
thấy rất rõ như vậy cho nên anh không thể quy kết một cách xằng bậy như vậy. Rõ
ràng nhóm Mở Miệng họ có một quan điểm và họ có những tuyên ngôn của họ để nhằm
đạt tới vấn đề mỹ học, tư tưởng hay quan điểm. Cô Nhã Thuyên lấy đó làm đối
tượng và khảo sát nó, xử lý văn học và dùng lý thuyết “trung tâm/ngoại biên”
khai thác lý thuyết “Kẻ bên lề”...để soi chiếu vào.
Nó thật sự khoa học và được một hội đồng chấp
nhận. Quy trình làm luận án cao học cũng như luận án tiến sĩ tại Việt Nam phải qua rất
nhiều công đoạn vì đây là một quy trình khoa học. Vì vậy nếu ông Nguyễn Văn Lưu
hay là ai khác khi đọc có thể không đồng ý với nó nhưng ông phải trình bày nó
như một cách đọc luận văn và từ đó phải đưa ra một cách đọc về nhóm Mở Miệng
dưới một góc độ khác để so sánh, đối chiếu những quan niệm này với nhau.
Người ta đã chụp cho nó chiếc mũ phản động. Đã
lớn tiếng động chạm đến sinh mệnh chính trị và cả nghề nghiệp, cuộc sống của người
ta nữa.
Mặc Lâm: Nhóm Mở Miệng đã xuất hiện từ nhiều năm qua chứ không
phải mới đây. Tuy nhiên người ta chưa thấy bất cứ một bài phê bình văn học nào
viết về nhóm này một cách khoa học. Câu hỏi đặt ra là phải chăng vì họ sáng tác
theo dòng văn chương hậu hiện đại khiến cho giới phê bình e dè vì họ không đủ
lý luận lẫn lập luận để đụng tới lĩnh vực này hay chính nhận thức thẩm mỹ trong
văn học xã hội chủ nghĩa đã cản trở họ làm công việc này?
Phạm Xuân Nguyên: Có cả hai. Một là họ không đứng trong hệ thống mỹ học mới
và họ không chấp nhận hệ thống mỹ học này, ta tạm gọi đó là lý do “văn học” và
bên cạnh đó là lý do “giải thiêng”. Thật ra trong vụ đánh đấm, phê phán
này thì nó càng chứng tỏ đúng là có trung tâm và ngoại biên. Họ càng muốn phủ
nhận điều đó thì càng rõ ràng bởi những phê phán này dù tự giác hay không tự
giác, ý thức hay không ý thức thì họ đã tự đặt mình vào vị trí trung tâm và chế
áp ngoại biên. Bản thân những người bị phê phán trong cuộc tôi cho đó là sự
dũng cảm của tổ Văn học Việt Nam Hiện đại đã hướng dẫn cho bài luận văn này.
Bởi vì khi làm như vậy họ biết là sẽ bị đặt vào vị trí bên lề, và từ đó sẽ bị
coi là không chính danh, không thuộc trung tâm.
Toàn bộ cuộc phê phán này đã chứng tỏ có trung
tâm và ngoại biên đúng như lý thuyết. Trung tâm này có đầy đủ những áp chế những
cái ngoại biên hay bên lề. Phải nói thật rằng những người viết bài phê phán vừa
rồi là những người không nắm được lý thuyết. Họ không lập luận và cũng không đi
vào lý thuyết vì họ biết đó là điểm yếu của họ cho nên họ phải đẩy sang phía
chính trị, tư tưởng và giọng điệu của họ là giọng điệu quy kết chứ không phải
phân tích.
Mặc Lâm: Cho tới nay sự lên tiếng bênh vực cho bản luận văn này
trên phương tiện truyền thông chính thống vẫn còn quá thưa thớt ngoại trừ bài
viết “Phê bình chỉ điểm” của ông xuất hiện trên tờ Pháp Luật Thành phố. Trong
khi đó các tờ báo lớn và chính quy như Quân Đội Nhân Dân, Nhân Dân, Văn Nghệ,
Thanh Tra và hàng chục tờ báo khác viết bài tấn công đả kích... sự chênh
lệch này sẽ dẫn tới hậu quả gì thưa ông?
Phạm Xuân Nguyên: Nó sẽ tác hại đến nền phê bình văn học Việt Nam. Qua vụ Nhã
Thuyên này người ta thấy y hệt những vụ xảy ra từ trước tới nay, tức là chỉ có
một chiều. Báo chí chính thống chỉ đăng những bài phê mà không đăng những bài
lại (bênh vực). Người bị hại cũng không được lên tiếng để bảo vệ mình tức là
không có sự trao đổi bình đẳng. Rõ ràng ở đây chưa có một điều gì rõ ràng mà chỉ
là áp lực nhưng Hội đồng chấm luận văn phải họp lại thì đủ thấy sức mạnh của
phía trung tâm như thế nào và điều này đã khiến mọi người lo sợ cho một vụ Nhân
văn Giai phẩm mới.
Đúng là bổn cũ soạn lại y hệt như mọi thao tác
như từ trước tới nay. Nhiều bài, nhiều báo ra dồn dập luận điệu giống như nhau.
Quy kết về chính trị, quy kết về tư tưởng và không chứng minh, lẫn lộn mọi thứ.
Lẫn lộn giữa đối tượng và người nghiên cứu đối tượng.
Mặc Lâm: Xin cám ơn ông.
MÙA MÀNG MỞ MIỆNG
|
______________
Ngày 6/8:
Nhã Thuyên động (KỲ 10):
Ngày 5/8:
Nhã Thuyên trận (KỲ 9):
Báo:
Đặc biệt trên tuần báo VN TPHCM:
- (KỲ CUỐI) – BÁO VĂN NGHỆ
TPHCM – NGUYỄN VĂN LƯU: “VĂN - SỬ BẤT… PHÂN” “Nhã Thuyên dường như chỉ là cái cớ cho những
con sói học hàm đầy trí khôn và móng vuốt cấu xé".
________________
Ngày 3/8:
Nhã Thuyên hội (KỲ
8):
- LÊ TUẤN HUY - THẨM ĐỊNH
LUẬN VĂN THẠC SỸ CỦA ĐỖ THỊ THOAN: TÍNH PHÁP LÝ VÀ SỰ HỢP LÝ
________________
Ngày 2/8:
Nhã Thuyên hotgirl (KỲ 7):
Mới:
- MAI ANH TUẤN (ĐH VĂN HÓA):
“KHÔNG BAO GIỜ TRÍCH DẪN NHỮNG LỜI LẼ MÀ PHÊ BÌNH CHỈNH HUẤN ĐANG
DÙNG” “những nhà văn/nhà
thơ hay những nhà nghiên cứu bị phê bình chỉnh huấn liệt vào đủ các tội mà
tôi từng gặp, tôi đều nhận thấy họ có phong thái rất lịch thiệp, hồn nhiên,
nhiều ưu tư và đầy nhân ái với/về đời sống”.
Hay:
- NGUYỄN ĐỨC TÙNG VÀ TIN TỨC MỖI
NGÀY VỀ VỤ NHÃ THUYÊN “Mỗi
ngày một bài kết án/ Nếu bảy ngày như thế/ Sẽ có người tự tử vì buồn chán/
Rất may/ Ngày thứ sáu/ Chúng bỗng im bặt”.
________________
Ngày 1/8:
Nhã Thuyên cháy (KỲ 6):
Hấp dẫn:
Mới:
________________
Ngày 31/7:
Nhã Thuyên chưởng (KỲ 5):
Vũ Thị Phương Anh:
Chu Mộng Long:
________________
Ngày 30/7:
Nhã Thuyên bay (KỲ 4):
GS Trần Đình Sử:
Nóng quá:
- PHẠM XUÂN NGUYÊN: TỪ MỘT BẢN LUẬN VĂN
____________
Ngày 21/7
Nhã Thuyên thánh (KỲ 3):
____________
Ngày 15/7
Nhã Thuyên lạc (KỲ 2):
________________
Ngày 8/7
Nhã Thuyên loạn (KỲ 1):
- BÁO THANH TRA: LUẬN VĂN THẠC SĨ “VỊ
TRÍ CỦA KẺ BÊN LỀ…” – KỲ 1: NỔI LOẠN LÀ ĐIỀU KIỆN ĐỂ SÁNG TẠO?
|
_____________________
No comments:
Post a Comment