Câu
chuyện luận văn thạc sĩ có đề tài về nhóm Mở Miệng của thạc sĩ Đỗ Thị Thoan tức
nhà văn Nhã Thuyên bị phê bình một cách thô bạo nếu không muốn nói là đấu tố
vẫn chưa kết thúc khi trong tuần này lại xuất hiện liên tiếp nhiều bài viết tấn
công trên nhiêu tờ báo lớn nhỏ trong nước. Để tìm hiều sâu hơn tại sao một luận
văn nghiên cứu văn học lại có số phận như vậy, Mặc Lâm phỏng vấn TS Vũ Thị
Phuơng Anh để làm sáng tỏ thêm một vài khúc mắc trong câu chuyện này.
 |
| Bìa luận văn Nhã Thuyên |
Kết án theo kiểu đấu tố
Mặc Lâm: Thưa tiến sĩ, xin cảm ơn thời gian mà tiến sĩ đã dành cho
chúng tôi ngày hôm nay. Qua các bài viết phê bình hầu hết đang dựa trên những
tiêu chí đạo đức, phẩm hạnh cũng như những cái đẹp được gọi là cổ điển để xác
định là luận văn của Đỗ Thị Thoan đã lạc hướng và lên án gay gắt chủ nhân của
nó là phản động. Theo tiến sĩ thì luận văn có đáng bị kết án theo kiểu có vẻ
như đấu tố như vậy hay không?
TS Vũ Thị Phương Anh: Vâng, thật ra có rất nhiều bài viết phê phán nhưng tựu
trung lại là nó xuất phát từ bài của ông Chu Giang Nguyễn Văn Lưu. Tôi đọc kỹ,
có hai điều họ phê phán. Phê phán thứ nhất là khiếu thẩm mỹ không đáng được gọi
là thẩm mỹ đã đành; tức là nó thô tục, thiếu thẩm mỹ. Thứ hai là phạm thượng,
từ đó là phản động. Đó là hai khía cạnh khác nhau. Lúc đầu tôi đọc và thấy giọng
điệu tôi cũng giật mình. Những lời lẽ đó đúng là đấu tố, không nói khác được.
Sau khi đọc bài viết này thì tôi mới đi tìm
đọc Nhã Thuyên tức là Đỗ Thị Thoan. Vì mình đã đọc bài phê bình trước rồi nên khi
đọc lướt qua thì cảm thấy cô này rất dũng cảm. Tôi cũng đọc và phân tích phản
ứng của những người mà sau này binh vực Đỗ Thị Thoan ttuy có chậm hơn một chút.
Cho tới hôm nay, tôi được đọc câu trả lời thì thấy chuyện này là chuyện rất nhỏ.
Thứ nhất nếu cô Đỗ Thị Thoan không có công thì
thôi chứ không có tội tí nào, kể cả xét theo tiêu chuẩn cổ hủ của ông Chu Giang
đưa ra vì thật ra do ông ấy hiểu sai cô ấy hoàn toàn. Có một bài của anh nhà
báo Nguyễn Vạn Phú viết rằng: nếu như có sự thô tục, nếu như có sự phạm thượng
thì trước hết nó không phải là của cô Đỗ Thị Thoan mà nó là của nhóm Mở miệng.
Nếu như có tội thì là nhóm kia phạm tội chứ không phải cô Đỗ Thị Thoan.
Cô Thoan chỉ nghiên cứu hiện tượng đó nên cô
phải nhắc tới, cô phải trích dẫn...trích dẫn lại mà cuối cùng bị kết luận chê
bai đánh đập tơi tả vì nhóm Mở Miệng. Tôi nghĩ cô có quyền trích dẫn từ đầu đến
cuối mà ông Chu Giang không đuợc nói gì hết. Chẳng may vì cô Đỗ Thị Thoan lại
đưa ra một kết luận khách quan và nó khách quan không theo cái hướng mà ông ấy
nghĩ.
Khi tôi tìm hiểu và trao đổi với cô ấy thì cô
khẳng định rõ cô không xét về mặt thẩm mỹ những bài thơ của nhóm Mở Miệng mà cô
muốn xem xét việc họ thực hành thơ. Cô dùng nguyên văn là “các thực hành thơ”.
Luận điểm của cô chỉ vì những người này muốn làm khác, muốn cách tân, họ nói ngọng
nghịu hay họ đưa những chủ đề hơi thô tục. Thật ra tất cả những điều đó để đạt
được mục đích duy nhất là cách tân. Đó là luận điểm chính của cô ấy. Mọi người
đúng là nhặt chỗ này, nhặt chỗ kia vài cái rồi la hoảng lên. Tôi nghĩ là một
người bình thường về đầu óc thì thấy nó chẳng là cái gì hết, chỉ là bão trong
chén trà.
Mặc Lâm: Vâng, qua những bài được gọi là phê bình nhưng thật ra là
ném đá tác giả Đỗ Thị Thoan, TS rút ra được những gì từ giới đuợc gọi là phê
bình nhưng không theo đúng phương pháp khoa học mà chỉ thiên về cảm tính?
TS Vũ Thị Phương Anh: Có lẽ về vấn đề này tôi chỉ có thể nói ngắn gọn. Mình
không có nền phê bình đúng nghĩa, theo cái nghĩa khoa học. Những người này họ
thiếu khoa học, họ quá cũ kỹ. Tôi nghĩ tới những cha đạo thời Trung cổ. Tức là
chúng ta có những nhà “đạo đức” cách mạng, những điều mình phải tuân theo mà
không được đặt câu hỏi. Đúng sai gì cũng phải tuân theo nếu làm khác thì có tội
rồi và không hề có khoa học. Tôi không biết nói như thế nào, họ quá cũ và không
khoa học.
Sợi dây chính trị vô hình
Mặc Lâm: Vấn đề này xảy ra trong phạm vi học thuật, cụ thể hơn là
phạm vi trong trường đại học. Là người hoạt động trong ngành giáo dục TS nghĩ
sao khi một giáo sư hướng dẫn cho sinh viên làm luận văn mà bị cho thôi việc
chỉ vì có người tố cáo là luận văn này có vấn đề. Hành vi này có thể dẫn đến
hậu quả gì trong giới học thuật, đặc biệt trong khuôn viên của đại học?
TS Vũ Thị Phương Anh: Thứ nhất cô này là cô Nguyễn Thị Bình chú không phải Hòa
Bình như trên báo chí chỗ này, chỗ khác bị sai. Tin cô Thoan vị thôi việc thì
đúng; nhưng nguồn tin bên ngoài nói cô Bình bị cách chức thì không đúng.
Tôi có thể khẳng định vì tôi có quen trong giới nên rất chính xác. Tuy nhiên cô
ấy cũng bị nhiều sức ép.
Theo như tôi biết thông tin ở bên trong do bạn
bè thì họ nói sẽ thành lập hội đồng thẩm định lại luận văn này. Hình như là
ngày mai, 27 tháng Bảy. Đây là những thông tin mình nghe qua bạn bè chứ không phải
nghe từ đương sự cho nên tôi nói với sự thận trọng.
Hậu quả nặng nhất là cô Thoan bị thôi việc. Cô
là giảng viên chỉ mới hợp đồng thôi vì cô mới lên thạc sĩ thì mới được đứng lớp
và cũng chỉ trong hợp đồng chứ chưa đứng lớp vĩnh viễn. Cô đã bị cắt hợp đồng
và tôi nghĩ cô không có đường quay lại. Cô Thoan sẽ rất khó quay lại để dạy vì
cái nghề dạy nó có tác động đến tư tưởng các thế hệ sau nên cô khó lòng
mà quay lại.
Tất cả mọi người đều biết và chính bản thân
tôi cũng biết cô Thoan là một người có tài. Nghề đi dạy ở Việt Nam cũng không phải
là cái nghề quá hấp dẫn. Tôi thấy cô cũng có vẻ bình tĩnh.
Cái đáng sợ hơn là nếu có một hội đồng xét lại
thì tôi phản đối chuyện lập hội đồng như thế ở hai điểm. Điểm thứ nhất là cớ
làm sao đây là sản phẩm của một nhà khoa học trẻ là cô Thoan và có người hướng
dẫn tức là có Senior Researcher hướng dẫn qua một hội đồng khoa học ở một cơ sở
giáo dục có quyền, có uy tín, có kinh nghiệm đàng hoàng. Họ có đầy đủ thẩm
quyền và họ đã quyết định xong rồi mà bây giờ có một vài ba ông, tạm gọi là
những nhà bảo vệ tư tưởng hay là những nhà “cha đạo của cách mạng” (gọi như vậy
nó hơi buồn cười) họ la hoảng lên vài câu thì lập tức một luận văn, tôi nghĩ,
được ấp ủ vài năm và viết cũng phải mất cả năm của cả thầy trò, rồi cả một hội
đồng năm, bảy người ít nhất cũng là giáo sư, tiến sĩ mà đánh giá xong chỉ
có một ông Chu Giang la hoảng thì ngay lập tức có quyền đưa ra một hội đồng
khác phủ nhận.
Như vậy không thể được, không thể chấp nhận.
Đó là một sự xúc phạm quá nặng. Hai nữa điều đó không những là sự xúc phạm mà
còn có sự bất an. Tôi phán đoán xong rồi với tất cả sự hiểu biết của một nhà khoa
học nhưng rồi bất cứ ai trong hội đồng sau họ sẽ đánh giá như thế nào. Nhất là
những phát biểu không mang tính khoa học gì hết mà đủ sức để đưa ra một quyết
định là phải xem lại.
Có một giới nào đó, giới mà tạm gọi là giới
“phê bình tư tưởng” lại đứng cao hơn khoa học như vậy. Đây là chuyện của khoa
học. Đây là điều tôi phản đối. Đây là những người viết theo khuynh hướng Hậu
hiện đại thì nó có giá trị của Hậu hiện đại, tiêu chí của Hậu hiện đại mà lại
bị đánh giá. Tôi không hiểu là họ muốn làm chuyện gì và kết quả ra sao. Cái tiền
lệ đó rất xấu.
Mặc Lâm: TS vừa nhắc đến vấn đề văn học hậu hiện đại khiến chúng
tôi nảy sinh ra một câu hỏi là hình như có một sợi dây chính trị vô hình nào đó
đang được dùng để mà trói chặt các bài báo phê phán vào cụm từ được họ gọi là
“giải thiêng”. Đây có phải là điều giòng văn học hậu hiện đại đang nỗ lực để
phá bỏ phải không, thưa tiến sĩ?
TS Vũ Thị Phương Anh: Tôi cũng không dám cho là mình biết đầy đủ về Hậu hiện
đại. Hậu hiện đại như tôi hiểu một cách rất là đơn giản nhất là không hài lòng
với cái hiện đại hay hiện trạng. Không hài lòng ở chỗ như thế này: bình thường
không có gì là hoàn hảo cả. Vậy thì những người Hậu hiện đại, tạm gọi là
“nổi loạn”, tức là họ không hài lòng. Kể cả việc gì có đúng tới 80% mà
những người sắc sảo nhìn ra được cái sơ hở của hệ thống đó. Đó là phản ứng đối
với sự nhàm chán, nói chung là họ ngán sự thiếu sáng tạo hay quá nhàm chán hay
là có những sai sót mà chưa sửa.
Họ dùng hình thức tạm gọi là nổi loạn hay là
ngông cuồng hay gay shock để thu hút người khác thôi. Thông điệp họ muốn nói là
cái hệ thống kia nó chưa hoàn hảo. Từ tinh thần đó họ có thể có những từ gây
shock hay giải thiêng hay thô tục..... Từ giải thiêng tôi cho là cái nghĩa của
nó rất là shock. Nó bình thường hóa những cái trước kia mình thần thánh hóa.
Thần thánh hóa đây không phải cụ thể là con người mà thần thánh hóa một cách
làm, một ý nghĩ...”Thiêng” ở đây có nghĩa là coi nó hoàn hảo rồi. Giải thiêng
tức là nói nó chưa hoàn hảo, vậy thôi.
Xin lỗi nói ra ngoài một chút là sau những
tranh luận này thì tôi cũng có một số đồng nghiệp chuyên về văn học Hậu hiện
đại. Chúng tôi cũng có tranh cãi với nhau và họ nói với tôi thật ra Hậu hiện đại
chỉ ra cái chỗ chưa hoàn hảo thôi. Định nghĩa Hậu hiện đại rất khó nhưng với
suy nghĩ của con người hiện nay rất Hậu hiện đại. Tôi nghĩ nói như thế rất
đúng. Có lẽ bây giờ trên khắp thế giới tôn giáo không còn vai trò độc tôn như
xưa nữa. Không ai tin một cách tuyệt đối từng lời từng chữ tuy tinh thần tôn
giáo thì có thể còn. Tin tuyệt đối từng lời từng chữ, nhìn cái tượng thì
phải cúi đầu.... tôi nghĩ là không còn nữa.
Đó là suy nghĩ của mình trong đời sống bình
thường thì Hậu hiện đại là muốn sống tạm, còn định nghĩa nó là cái gì thì khó. Trong
đám ngôn từ của Hậu hiện đại có chữ giải thiêng. Chữ đó hình như rất đụng chạm
và những người phê phán Đỗ Thị Thoan, phê phán Hậu hiện đại, hình như họ sợ cụm
từ này. Họ nghĩ tới một cái nghĩa rất là cụ thể: giải thiêng những hình ảnh
thiêng nào đó của họ.
Trong đoạn văn của Đỗ Thị Thoan có nhắc đến
nhóm Mở Miệng, nhóm này có nhắc đến Hồ chủ tịch. Và trong bài của Chu Giang coi
chuyện đó như là tội trọng. Ông nói những hình tượng như Nguyễn Du và Hồ Chủ
tịch thì không thể nói bằng từ giải thiêng được. Đìêu đó coi như là tuyệt đối
thiêng liêng đời đời, chắc là như vậy. Tôi nghĩ đó là một thái độ rất trẻ con.
Bây giờ thật ra là Chúa Trời đi nữa mà tôi là
người theo đạo Công giáo thì cũng sẽ thiêng liêng; nhưng không phải là mình
trông thấy tượng ảnh rồi mình rối rít lên, quì lạy xì xụp, không có như
vậy đối với con người của thế kỷ 21. Giải thiêng theo tôi nghĩ nó hiền lành chứ
không đến nỗi phải qui chụp vào đó. Nó rất nhiều ý nghĩa. Tôi nghĩ là họ ấu trĩ
thôi.
Mặc Lâm: Quay lại với nhóm Mở Miệng, cách diễn ngôn của nhóm này
chắc chắn sẽ gặp phản ứng từ những tín đồ của chủ nghĩa Hiện Đại mù quáng như
ông Chu Giang chẳng hạn. Phải chăng phản ứng hiện
nay nằm trong phạm trù này hay từ một động cơ nào khác?
TS Vũ Thị Phương Anh: Tôi không phải là Chu Giang nên không trả lời được nó là
cái gì. Theo phán đoán của tôi có lẽ Chu Giang là một người phát biểu nhưng sau
đó lại có một chùm các bài viết khác và có những nguời bị tác động khác. Tôi
nghĩ cả hai đều “possibility”, là khả năng. Nhưng tôi cũng nghĩ là có lẽ đa số chỉ
vì ấu trĩ thì đúng hơn. Ấu trĩ và không tự mình quan sát, phán đoán mà thấy bài
đầu tiên của Chu Giang với lời lẽ rất nặng nể khiến cho những nguời dễ dãi khi
nghe như vậy liền nghĩ: đúng rồi, những cái đó là thiêng liêng, là “taboo” vì
vậy ai dám động tới thì nhảy chổm lên bảo vệ không suy nghĩ. Tôi cũng không
loại trừ những tin tức từ bên trong cho rằng hay là lợi dụng điều đó để mà đấu
đá lẫn nhau?
Mặc Lâm: Xin cám ơn TS Vũ Thị Phuơng Anh.
Nguồn:
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/repudiate-sacred-term-of-destruction-ml-07272013002540.html
MÙA MÀNG MỞ MIỆNG
|
______________
Ngày 7/8:
Nhã Thuyên chim (KỲ
11):
______________
Ngày 6/8:
Nhã Thuyên động (KỲ 10):
Ngày 5/8:
Nhã Thuyên trận (KỲ 9):
Báo:
Đặc biệt trên tuần báo VN TPHCM:
- (KỲ CUỐI) – BÁO VĂN NGHỆ
TPHCM – NGUYỄN VĂN LƯU: “VĂN - SỬ BẤT… PHÂN” “Nhã Thuyên dường như chỉ là cái cớ cho những
con sói học hàm đầy trí khôn và móng vuốt cấu xé".
________________
Ngày 3/8:
Nhã Thuyên hội (KỲ 8):
- LÊ TUẤN HUY - THẨM ĐỊNH
LUẬN VĂN THẠC SỸ CỦA ĐỖ THỊ THOAN: TÍNH PHÁP LÝ VÀ SỰ HỢP LÝ
________________
Ngày 2/8:
Nhã Thuyên hotgirl (KỲ 7):
Mới:
- MAI ANH TUẤN (ĐH VĂN HÓA):
“KHÔNG BAO GIỜ TRÍCH DẪN NHỮNG LỜI LẼ MÀ PHÊ BÌNH CHỈNH HUẤN ĐANG
DÙNG” “những nhà văn/nhà thơ
hay những nhà nghiên cứu bị phê bình chỉnh huấn liệt vào đủ các tội mà tôi
từng gặp, tôi đều nhận thấy họ có phong thái rất lịch thiệp, hồn nhiên, nhiều
ưu tư và đầy nhân ái với/về đời sống”.
Hay:
- NGUYỄN ĐỨC TÙNG VÀ TIN TỨC MỖI
NGÀY VỀ VỤ NHÃ THUYÊN “Mỗi
ngày một bài kết án/ Nếu bảy ngày như thế/ Sẽ có người tự tử vì buồn chán/
Rất may/ Ngày thứ sáu/ Chúng bỗng im bặt”.
________________
Ngày 1/8:
Nhã Thuyên cháy (KỲ 6):
Hấp dẫn:
Mới:
________________
Ngày 31/7:
Nhã Thuyên chưởng (KỲ 5):
Vũ Thị Phương Anh:
Chu Mộng Long:
________________
Ngày 30/7:
Nhã Thuyên bay (KỲ 4):
GS Trần Đình Sử:
Nóng quá:
- PHẠM XUÂN NGUYÊN: TỪ MỘT BẢN LUẬN VĂN
____________
Ngày 21/7
Nhã Thuyên thánh (KỲ 3):
____________
Ngày 15/7
Nhã Thuyên lạc (KỲ 2):
________________
Ngày 8/7
Nhã Thuyên loạn (KỲ 1):
- BÁO THANH TRA: LUẬN VĂN THẠC SĨ
“VỊ TRÍ CỦA KẺ BÊN LỀ…” – KỲ 1: NỔI LOẠN LÀ ĐIỀU KIỆN ĐỂ SÁNG TẠO?
|
_____________________
No comments:
Post a Comment