Mời bạn nhấn vào Link này để đọc bài của Trịnh Chu:
http://www.thethaovanhoa.vn/297N20120216102822607T133/nguyen-trong-tao-van-nong-nan-lang-quan-ho-que-toi.htm
http://www.thethaovanhoa.vn/297N20120216102822607T133/nguyen-trong-tao-van-nong-nan-lang-quan-ho-que-toi.htm
Làng tôi - Ảnh NTT
CẢM
TẠ LÀNG QUÊ
Tôi sinh ra ở một làng quê bên dòng sông Bùng uốn lượn như
muốn ôm lấy tre xanh mái rạ trước khi hòa vào biển đông rộng lớn. Tuổi nhỏ cùng
bạn đội nắng dong trâu trên những cánh đồng ven đê ngạt ngào hương lúa hương
ngô. Ở đó có những điệu dân ca ví dặm quê kiểng lấp lánh ánh trăng hòa vào lời
ru của mẹ. Ở đó có những bài hát về làng quê cứ nuôi lớn tâm hồn những đứa trẻ
quê: “Làng tôi có cây đa cao ngất từng xanh, Có sông sâu lơ lững vờn quanh
êm xuôi về Nam – Làng tôi bao mái tranh san sát kề nhau, Bóng tre ru bên mấy
hàng cau, Đồng quê mơ màng…” (Chung Quân), “Làng tôi xanh bóng tre từng
tiếng chuông ban chiều tiếng chuông nhà thờ rung, Đời đang vui đồng quê
yêu dấu bóng cau với con thuyền, một dòng sông” (Văn Cao), “Làng tôi sau
lũy tre mờ xa, Tình quê yêu thương những nếp nhà” (Hồ Bắc)… Vâng,
những câu hát ấy đã nâng bước lớp trẻ chúng tôi hòa vào mọi làng quê đất nước.
Dù năm tháng chiến tranh đạn bom ác liệt, nhiều ngôi làng bị đốt cháy tan
hoang, nhưng những câu hát êm đềm ấy thì mãi mãi thắp sáng trái tim con người
luôn hướng về làng quê yêu dấu.
Tôi trở về cuộc sống thanh bình sau một cuộc chiến tranh
dài, không hiểu là mình đã thành Nhà thơ, thành Nhạc sĩ từ bao giờ. Thi ca và
âm nhạc như một cứu cánh trong những tháng ngày luôn cận kề cái chết. Chính vì
vậy mà chúng tôi đã sáng tác ra thơ ra nhạc để tâm hồn luôn mở cánh. Rồi đến
một ngày, tôi thấy 2 bài hát của mình được bình chọn trong 20 bài hát hay về
nông thôn ViệtNamhơn 60 năm qua, đó là “Làng quan họ quê tôi” và “Khúc hát sông
quê”. Vậy là đứa con bé nhỏ của làng đã không phụ bóng mát chở che của tre
xanh, mái rạ…
Nếu có người nước ngoài vì khâm phục sức sống của dân tộc
trồng lúa nước này mà đặt ra câu hỏi “Tại sao Việt Nam?” thi chính tôi cũng đã
có lần tự ngạc nhiên về mình mà đặt ra câu hỏi “Tại sao Làng quan họ…?”. Tôi
không phải người làng quan họ, cũng chưa đến xứ quan họ lần nào mà lại nhận vơ
“Làng quan họ quê tôi”? Vâng, đúng vậy, tôi đã coi Làng quan họ như chính làng
mình và đã viết ra bài hát ấy 16 năm trước khi đặt chân lên đất Bắc Ninh.
Tại sao tôi lại coi Làng quan họ như chính làng mình? Tôi mê
những điệu hát dân ca quan họ. Từ thời máy bay Mỹ ném bom xuống những trận địa
pháo phòng không đặt ở làng tôi, tôi đã được nghe những anh chị văn công xung
kích của quân đội đến làng hát cho bộ đội và dân làng tôi nghe những điệu hát
quan họ mượt mà tơ lụa. Một liền chị trẻ đẹp đội nón ba tầm mặc áo tứ thân đẹp
mê hồn đã hát “Bèo dạt mây trôi” và “Người ở đừng về”. Quan họ chinh phục tôi
từ đó. Mỗi khi nghĩ đến quan họ, tôi lại thấy hiện lên sông Cầu giống dải bao
xanh mà liền chị đã thắt ngang lưng thuở ấy. Và tôi sợ cái làng quê tươi đẹp
của chị cũng sẽ bị bom Mỹ dội xuống tan hoang như làng tôi. Và tôi mơ thấy làng
quan họ của chị luôn rộn rã hội hè dưới rợp bóng cây xanh cùng những lời hát
long lanh cất ra từ đôi môi “lúng liếng” của chị… Tôi cũng bị quan họ chinh
phục bởi phim “Đến hẹn lại lên”. Vâng, bộ phim ấy đã dấy lên trong tôi tình yêu
thương những con người xứ ấy, những con người suốt đời làm lụng và ca hát, nhưng
bao biến động đã vỗ sóng lên số phận không may của họ. Tôi đã mê những câu thơ
đẹp và đau đến nao lòng của “ông Hoàng thơ Kinh Bắc” Hoàng Cầm khi được đọc sớm
bản thảo “Về Kinh Bắc” của ông: “Cúi lạy Mẹ con trở về Kinh Bắc/ Chiều xưa
giẻ quạt voi lồng/ Thân cau cụt vẫy đuôi mèo trắng mốc/ Chuồn chuồn khiêng nắng
sang sông…” Nhưng tôi đâu biết một ngày mình sẽ viết ra bài hát “Làng quan
họ quê tôi”!
Cho đến khi nhà thơ Nguyễn Phan Hách đưa tôi bài thơ “Làng
quan họ” của anh… Hôm ấy tôi đến làm việc với nhà xuất bản Tác Phẩm Mới và tình
cờ gặp lại anh Hách mới chuyển về làm việc ở đấy. Anh rất vui vì đêm qua tình
cờ nghe được một bài hát mới của tôi, bài “Nụ cười ViệtNam”, phổ thơ Chính Hữu.
Có lẽ vì thế mà anh nảy ra ý định nhờ tôi phổ nhạc cho bài thơ của anh. Để cho
chắc hơn, anh ngồi chép lại bài thơ rồi đưa cho tôi với một lời nhờ như áp đặt:
“Bài này phổ nhạc được ông ạ. Ông phổ cho tôi nhé”. Tôi nghe toát mồ hôi và lại
hơi buồn cười vì sự hồn nhiên của anh. Thơ thì mênh mông mà mấy bài được phổ nhạc?
Nhạc sĩ thì nhiều như lá rừng nhưng có phải ai cũng phổ được bài thơ của anh?
Tôi thấy ngại, nhưng cũng vui vẻ hẹn anh: “Vâng, tôi sẽ xem và nếu phổ được tôi
sẽ hát cho ông nghe để xin ý kiến nhà thơ”. Chia tay anh, tôi cũng quên mất bài
thơ còn cất trong túi áo. Mấy ngày sau, tôi đem áo ra giặt. Bên cái giếng xây
gạch sứt mẻ của gia đình bà Tâm mù trong làng Khương Hạ (Hà Nội) nơi các nhà
văn quân đội chúng tôi đang ở nhờ, tôi móc túi ra bài thơ anh Hách gửi và đọc
lại. Lúc ấy từ cái loa làng phát ra những điệu hát quan họ mê hồn. Tôi bỗng
thấy bài thơ đang trở thành bài hát trong đầu tôi. Và câu nhạc mở đầu đã hiện
lên. Tôi bỏ lại chậu áo quần bên giếng, vào nhà lấy giấy bút ngồi phổ nhạc cho
thơ. Được nửa bài hát thì kẻng báo giờ ăn cơm tập thể. Nhà thơ Nguyễn Hoa ở
cùng nhà với tôi từ đâu về lấy bát đũa định rủ tôi đi ăn cơm, nhưng thấy tôi
đang say sáng tác, anh lặng lẽ đi một mình. Phải nói là Nguyễn Hoa rất hiểu
tôi, anh sợ tôi sẽ dang dở mạch cảm xúc. Còn tôi thì hiểu rằng, Nguyễn Hoa sẽ
lấy suất cơm lính về cho tôi. Thế là yên tâm tôi ngồi viết một mạch. Khi tôi
viết nốt nhạc kết thúc thì Nguyễn Hoa cũng đưa cơm về. Tôi bảo xong rồi, và cám
ơn bạn. Anh cười và bảo hát xem nào? Tôi hát cho anh nghe “Làng quan họ quê
tôi”. Anh lặng người run rẩy trong xúc động, rồi nói: “Tôi không biết nhạc.
Nhìn vào bản nhạc chỉ thấy như giá đỗ. Nhưng bài này hay lắm Tạo ạ”. Lời nhận
xét đầu tiên của người bạn khiến tôi rất vui. Lúc đó là một chiều tháng 9 năm
1978.
Ca sĩ đầu tiên hát “Làng quan họ quê tôi” là Kim Phúc,
lúc đó mới 18 tuổi đang học năm thứ nhất tại trường Âm nhạc Việt Nam, và được
nghệ sĩ Tôn Thất Triêm đệm đàn trong đêm giao lưu của các nhà thơ quân đội với
trường. Tiết mục được hoan nghênh nhiệt liệt, khiến tôi cũng bất ngờ. Nhưng
người thu thanh đầu tiên bài hát này là ca sĩ Thanh Hoa (hát cùng tốp nữ), và
được phát sóng trên đài TNVN vào tháng 6.1979. Từ đó nó trở thành bài hát quen
thuộc của người yêu nhạc, rồi được dàn nhạc giao hưởng Lepzich trình diễn trong
tuần văn hóa VN tại Đức, được hãng JVC đưa vào chương trinh karaoke của Nhật.
Bài hát này được nhiều ca sĩ thu thanh, thu hình, sản xuất đĩa nhạc. Gần đây
nhất là Anh Thơ, Trọng Tấn, Trung Anh… Nhiều biên đạo múa cũng lấy nhạc Làng
Quan họ quê tôi dàn dựng múa.
Có người thắc mắc với tôi vì sao lời ca trong các bản thu
thanh có chỗ khác nhau? Và lời nào là “chuẩn”? Có một thay đổi quan trọng là
câu hát gốc “Làng Quan họ quê tôi, những năm bom Mỹ thả” được đổi thành “Làng
Quan họ quê tôi, tiếng ca xanh ước hẹn”. Đó là do Nhà xuất bản Âm nhạc khi thu
đĩa hát (1984) đã yêu cầu tôi sửa lại để phát hành ra quốc tế thuận lợi hơn?!
Và tôi bất đắc dĩ phải sửa lại. Tuy nhiên, sau đó nhiều ca sĩ vẫn hát theo như
bản nhạc ban đầu công bố, và tôi thích được hát như bản đầu tiên này. Còn một
số từ do ca sĩ nhầm nên đã làm sai lạc đi, như “Con sông Cầu làm bao xanh,
ngang lưng làng Quan họ xanh xanh” bị hát sai thành “Con sông Cầu làng
bao quanh, ngang lưng làng Quan họ xanh xanh”; câu “Chị cả tựa mạn thuyền, anh
hai ngồi bẻ lái” bị hát sai thành “Chị cả tựa mạn thuyền, anh hai ngồi
thổi sáo”… thì cũng là tam sao thất bản vậy. Điều quan trọng là bài hát đã đi
vào lòng người, nó làm cho tâm hồn người ta đẹp hơn, yêu đời hơn, yêu quê hương
đất nước hơn”.
Trường hợp tôi viết bài hát “Khúc hát sông quê” cũng
là một bất ngờ.
Năm 2002 hội Nhạc sĩ VN tổ chức trại sáng tác hợp xướng ở
Vũng Tàu, tôi tham gia trại và dồn thời gian viết hợp xướng “Hạt bụi”. Trong
khi đang bí thì ông bạn thơ Lê Huy Mậu rủ đi nhậu. Nhậu khuya lắm mới về. Trước
khi ra về, Lê Huy Mậu đưa tôi mấy bài thơ nhờ xem và đưa in báo Văn Nghệ cho
anh. Tôi về phòng đóng cửa ngủ vùi. Sáng dậy chạy ra biển tắm cho “giã rượu”.
Khi trở về, tôi thấy trên bàn những bài thơ của Mậu. Chợt nhớ là phải đọc xem
sao. Tôi ngồi vào bàn đọc, và khi đọc đến bài thơ dài “Khúc hát sông quê” thì
lặng người xúc động. Thì ra quê Mậu cũng giống quê tôi. Cũng con sông đôi bờ
phù sa. Cũng những kiếp người lam lũ. Cũng lòng yêu thương và nhân hậu.
quê hương ta nghèo lắm
ta rửa rau bến sông cho con cá cùng ăn
ta mổ lợn
con quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịt
cá dưới sông cũng có tết như người
ta rửa rau bến sông cho con cá cùng ăn
ta mổ lợn
con quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịt
cá dưới sông cũng có tết như người
Những cậu thơ khiến tôi ứa nước mắt.
Tôi đọc lại bài thơ và chính những câu thơ đầu tiên đã ngân
lên âm nhạc. “Quá nửa đời phiêu dạt/ ta lại về úp mặt vào sông quê”. Rồi
tôi đọc lần thứ ba, chọn lọc và viết lại một số câu thơ của anh cho hợp với sự
phát triển của âm nhạc. Lần này thì toàn bộ bài hát đã ngân lên trong tôi. Tôi
lấy giấy nhạc ra, và chỉ cần chép lại bản nhạc đã lưu vào bộ nhớ trong đầu tôi.
Trong bản thảo đầu tiên của bài hát này được ghi “Vũng Tàu, ngày 2.9.2002”. Lúc
ấy mới gần 8 giờ sáng.
Tôi vui mừng gọi điện thông báo cho Lê Huy Mậu và bảo anh
đến nghe rồi cùng đi ăn sáng. Mậu đến, ngồi trên chiếc giường trải drap trắng
phẳng lì. Tôi pha ấm trà nóng rồi hát cho Mậu nghe. Mậu nghe chăm chú, đến câu
kết thúc thì bất ngờ anh nằm ngã ngửa trên giường, hai tay giang ra như một cây
thánh giá. Tôi nhìn mặt anh như sưng lên với tình cảm khó tả. Tôi hỏi: “Sao ông
lại nằm đuỗn mặt ra thế? Phổ vậy được không?”. Chợt anh ngồi vùng dậy, và nói
một câu khá bất ngờ với tôi: “Anh làm tôi nổi tiếng đến nơi rồi! Bài hát này
tôi tin là mọi người sẽ hát…”. Chúng tôi đi ăn sáng cho đến chiều tối thì nhận
được điện của nhóm ca sĩ Hà Nội đang hát ở Vũng Tàu. Cuộc gặp gỡ đêm ấy bên bờ
biển, NSND Thu Hiền đã cầm bản nhạc hát cho mọi người nghe và chị nói vui “Anh
cho Thu Hiền độc quyền bài này nhé”. Sau đó Thu Hiền thu thanh ở Sài Gòn và lấy
tên Allbum là “Khúc hát sông quê”.
Khi trở lại Hà Nội, tôi đưa bài này cho VTV và chọn giọng hát
Anh Thơ. Tôi có nghe Anh Thơ hát vài lần và nghĩ giọng Anh Thơ sẽ hợp với bài
hát này, sự trong sáng và chuẩn mực sẽ làm cho bài hát đẹp hơn. Tôi đem bản
nhạc đến nhà cho Anh Thơ. Anh Thơ vừa nấu bếp vừa tập. Khi thu thanh, các kỹ
thuật viên của đài vì quá thích nên đã “cóp” đĩa về nhà nghe. Và bài hát được
giới thiệu lần đầu tiên trong chương trình Tác phẩm mới của VTV năm đó. Tôi
không ngờ nó lại được công chúng yêu chuộng đến thế. Hầu như suốt chục năm qua,
ngày nào bài hát này cũng được hát. Tôi đến châu Âu, châu Mỹ vẫn được nghe
“Khúc hát sông quê” với thật nhiệu thiện cảm.
Đời một người sáng tác, hạnh phúc nhất là tác phẩm của mình
được công chúng đón nhận và yêu thích. Nhưng hạnh phúc nhất với tôi là nó lại
được người làng tôi tâm đắc. Vâng, làng quê, nơi cất dấu và hiến dâng cho ta
bao tài sản tinh thần vô giá… Xin mãi mãi cảm tạ làng quê!…
Hà Nội, 12.2010
NGUYỄN TRỌNG TẠO
NGUYỄN TRỌNG TẠO
Nguồn: - http://nhathonguyentrongtao.wordpress.com/2012/02/16/bao-th%E1%BB%83-thao-van-hoa-co-bi%E1%BA%BFt/
No comments:
Post a Comment