Tâm trạng rất quan trọng cho một lần đọc.
Tôi đang ở trong một tâm trạng lững lờ.
Như tháng Mười hoe hoe lạnh, đìu hiu, gió ngừng bặt, cây
sững sờ, lá vàng chưa đổ thành đống, chất ngập gốc, mới chỉ tan hoang những
mảng cành xanh pha sắc úa, in trên bầu trời màu ghi nhàn nhạt của Thu
lãnh đạm.
Hững
hờ lật mở Ăn mày văn chương tháng Mười, đọc, rồi dừng lại ở thơ
Nam Dao.
Tôi đã
từng đọc tùy bút Nam Dao: rất ấn tượng, đọng, lưu khá lâu trong tâm khảm, rồi
theo tháng năm chỉ còn nhớ đấy là những tảng tâm tư đầy xúc động cùng những nỗi
đau nhân bản.
Tôi đã
thử đọc hết một tiểu thuyết và lật giở xem qua vài trang một tiểu thuyết khác
của Nam Dao. Không thích lắm.
Có thể
vì cuốn tiểu thuyết Nam Dao hơi nhiều ẩn dụ, gợi nhớ đến quả lựu nhiều hột khó
nhằn, hoặc chỉ vì nói chung, tôi ác cảm với một thứ cuộc sống bị cách điệu quá
nhiều trong cái khung hư cấu mang tên gọi tiểu thuyết.
Nhưng
tôi chưa bao giờ đọc thơ Nam Dao.
Đáng
lẽ phải đọc ba bài thơ mới nhất viết trong tháng Mười của anh, mắt tôi lại lạc
sang một bài thơ cũ khác: „U uẩn chiều lưu lạc", và dán mắt vào đó,
chính bởi trạng từ đầu tiên" Bấy giờ" mở đầu bài thơ.
Thế là
đọc. Đọc một mạch. Đọc đi, đọc lại. Và thích. Và hết cảm giác hững hờ.
Một
bức họa tuyệt đẹp. Ướt rượi. Đầy tiếng nhạc. Đầy màu sắc. Lạnh buốt.
Vừa
bồn chồn, vừa khắc khoải, lại như bất động.
Chợt
thưởng thức một bức tranh đầy hình ảnh, màu sắc, âm điệu đặc sệt Paris, một
Paris thoảng rung động trong mưa- Mưa- trạng thái thiên nhiên muôn thuở luôn
gây ra những day dứt tâm hồn:
" Bấy
giờ, những cơn mưa kéo dài. "
" ....nhìn ra, mây xám. "
"
…dòng sông cạnh Nhà Thờ Đức Bà đông giá
trên
gác chuông một con chim rỉa cánh
âm
thanh li ti bụi nước"
Trong bức họa mưa này, chỉ một đốm lửa bập bùng nhỏ xíu tỏa hơi ấm: cảm xúc con
người
Toát
lên ngay từ trạng từ đầu tiên. „Bấy giờ"
Thật
tuyệt!
Tôi
quá yêu thích khám phá chữ nghĩa tuyệt vời này của Nam Dao, lập tức cảm nhận
ngay tác dụng tức thì của nó gieo vào lòng mình: „bấy giờ" luôn luôn là
cảm xúc đang có, không thể lui vào dĩ vãng.
Nam
Dao không viết: „bây giờ" mà là"bấy giờ", chỉ một dấu sắc đột
nhiên biến cái tĩnh tại thời gian thành cảm xúc.
Nhưng
rồi chợt hiểu, tại sao Nam Dao buộc lòng viết „bấy giờ", bởi:
„Tôi
nhìn, không nói. "
Khi
họa sĩ – thi sĩ, vẽ - viết bức tranh này, anh ta đã lùi sâu vào hậu
trường của cảm xúc để sự vật tự bộc lộ : "Tôi nhìn, không
nói ",
Chỉ
một tâm hồn tĩnh lặng ghê gớm mới có thể như không có mặt tại hiện trường tham
dự, mà chỉ quan sát :
" Quán
cà phê chìa ra mặt đường nhớp nước.
Phố
vặn mình theo độ cong của lòng. Cô quạnh . "
...............
" Bộ
hành lao chao
Ô
che đầu căng gió bốc lên
người
nhạc sĩ tranh Chagall lửng lơ bay
bỏ
nhân gian vào tiếng vĩ cầm thê thiết "
Đúng,
anh chàng trong bức tranh này đang bỏ mặc hình hài mình ngồi đó, bay theo linh
hồn tràn ngập âm thanh quá khứ, âm thanh của cảm xúc và tiếng gọi yêu. Như
thể trong không gian chỉ có tiếng mưa tuôn và tiếng vĩ cẩm thảng thốt.
" Bấy
giờ vũng mắt úp một vùng bóng tối
Vực
sâu đo bằng gì?
Câu
hát lớm chớm những sợi tóc bạc
chiều
quán Monge nén chặt nỗi sầu "
" Bấy
giờ, tiếng hát dân dã một nẻo khuất
Viền
mắt em sâu thoáng ánh chiều tàn
Vành
môi cong thách thức
định
mệnh nào vây anh ?"
Người
đọc rùng mình: cái lạnh mưa buốt giá thấm vào người, nỗi cô đơn" Cõi
tâm linh khuất đám mây đen " thấm vào người, khi cuộc đối
thoại chỉ một hình một bóng cùng những liên tưởng suy nghĩ.
Tâm
hồn con người thật lạ : khi liên tưởng nghĩ suy một mình là lúc sự gắn bó
trong quan hệ Người hiện lên đầy đủ, trọn vẹn nhất. Như thể cô đơn mới chính là
trạng thái xúc cảm chính xác nhất dành cho hai người, hai tâm hồn nương
tựa :
"Bấy
giờ tôi nhìn trộm những ngón tay em
Như
năm cánh huệ
trắng
và thơm
Bỗng
dưng tôi ước mình là phím đàn,
chờ
tay em đập xuống,
biến
tôi thành âm thanh."
Dường
như nỗi ao ước vươn tới một cái gì đấy lớn hơn hiện tại, luôn là đích của tâm
hồn con người, như thể những cánh hoa tan tác trước khi rơi tàn trong gió cuốn
đều nhớ về nụ hoa cuộn e ấp hôm qua, như thể con người vực mình dậy bước tiếp,
qua những vực thẳm quạnh hiu, sẽ chắc chắn gặp lại hơi ấm của niềm tin vào
người khác đã mang tới cho mình hôm qua…
"Tôi
không nhìn.
Không
nói."
Đây là cái tỉnh táo Đau trọn vẹn của Người
"….tôi
bay theo những cánh chim sũng nước
một
chiều mưa
bỏ
tiếng đàn lại
cùng
những giấc mơ
cuối
ngày lưu lạc.
Và
Và
….và
những bơ vơ"
Tôi
thích nỗi trầm lắng trong thơ Nam Dao, sự trầm lắng này như một nền vải khổng
lồ, như tờ giấy trắng nguyên thủy người nghệ sĩ trải ra trước mặt mình, trước
khi cầm cành cọ hoặc nhấc bút. Sự trầm lắng đã được trải nghiệm bằng đau khổ
sống và suy tư tri thức sâu sắc. Không phải ai cũng đạt tới mức độ chỉ nhìn
ngắm sự vật mà không cần tham dự cái tôi của mình vào, chỉ để sự vật bộc lộ như
là nó.
Để rồi
sau đó Nam Dao thổ lộ tâm tư, bằng thứ từ ngữ đầy hình ảnh mang nhiều ý nghĩa
so sánh sâu xa, khiến âm thanh tự thân của đời sống trong tác phẩm cất tiếng,
người đọc lập tức hiểu và hòa mình thưởng thức cùng anh.
Nhưng
cái ưu uẩn chiều lưu lạc này của Nam Dao dường như tất yếu, bởi trên đường quay
lại điểm xuất phát của vũ trụ, nơi linh hồn Người ra đi, ai cũng sẽ có lúc gặp
một khoảnh khắc cô quạnh như anh.
Bài
thơ như một lời chia xẻ tâm trạng sống. Cảm ơn Nam Dao.
( 2009-10-04)
Nam
Dao
U uẩn
chiều lưu lạc
Bấy
giờ, những cơn mưa kéo dài.
Quán
cà phê chìa ra mặt đường nhớp nước.
Phố
vặn mình theo độ cong của lòng. Cô quạnh .
Bấy
giờ, nhìn ra, mây xám.
Bộ
hành lao chao
Ô
che đầu căng gió bốc lên
người
nhạc sĩ tranh Chagall lửng lơ bay
bỏ
nhân gian vào tiếng vĩ cầm thê thiết
Bấy
giờ vũng mắt úp một vùng bóng tối
Vực
sâu đo bằng gì?
Câu
hát lớm chớm những sợi tóc bạc
chiều
quán Monge nen chặt nỗi sầu
Tôi
nhìn, không nói.
Bấy
giờ chuông nhà thờ gióng giả
Cõi
tâm linh khuất đám mây đen
người
kéo vĩ cầm vẫn còn lơ lửng
Bấy
giờ, tiếng hát dân dã một nẻo khuất
Viền
mắt em sâu thoáng ánh chiều tàn
Vành
môi cong thách thức
định
mệnh nào vây anh ?
Tôi
nói. Một mình
Bấy
giờ dòng sông cạnh Nhà Thờ Đức Bà đông giá
Trên
gác chuông một con chim rỉa cánh
Âm
thanh li ti bụi nước
Vô
hình
Bấy
giờ tôi nhìn trộm những ngón tay em
Như
năm cánh huệ
trắng
và thơm
Bỗng
dưng tôi ước mình là phím đàn,
chờ
tay em đập xuống,
biến
tôi thành âm thanh.
Tôi
không nhìn.
Không
nói.
Bấy
giờ tôi bay theo những cánh chim sũng nước
một
chiều mưa
bỏ
tiếng đàn lại
cùng
những giấc mơ
cuối
ngày lưu lạc.
Và
Và
….và những bơ vơ.
NGUYỄN HỒNG NHUNG
No comments:
Post a Comment